China als werkgelegenheidsproject voor de NAVO

De Noord-Atlantische Verdragsorganisatie is in 1949 opgericht met als doel politieke en militaire samenwerking om de veiligheid van de lidstaten te garanderen. De opichting valt niet los te zien van de Tweede Wereldoorlog zelf ('nooit meer'), alsmede de breuk tussen de voormalige geallieerden daarna die de wereld in tweeën zou splitsen in een westerse en een door de Sovjet-Unie gedomineerde invloedssfeer.

De spanningen zouden bij tijd en wijle zo oplopen dat wel van een Koude Oorlog werd gesproken; een gewapende vrede met een permanent sluimerende kans op oorlog. De term werd overigens bedacht door George Orwell, die in een essay in 1945 al waarschuwde voor een verdeling in de wereld tussen vrije en totalitaire landen.

 

Val van de Muur

Met de val van de Muur in 1989 en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het Warschaupact twee jaar later verdween het Leitmotiv van de NAVO. Pas in 2001 zou de organisatie zich herpakken, na de aanslagen van 11 september in dat jaar toen de Verenigde Staten voor het eerst in het bestaan van de NAVO een beroep deden op Artikel 5 van het handvest: een gewapende aanval tegen een of meer lidstaten in Europa of Noord-Amerika zal als een aanval tegen hen allen worden beschouwd.

Terrorisme werd het nieuwe kernpunt van de NAVO en terrorismebestrijding zijn missie. Dat leidde dan weer tot een oorlog in Afghanistan en we weten allemaal hoe dat is afgelopen. Ondanks alle goede bedoelingen bleek het een moeras, waar zelfs de Amerikanen met hun formidabele krijgsmacht en schier onuitputtelijke middelen bijna niet meer uitkwamen. Inmiddels is er een punt gezet achter wat in de VS al de Eeuwige Oorlog werd genoemd: operatie mislukt, maar de patiënt leeft nog.

 

Hersendood

En dat brengt ons bij het heden. Als na de Koude Oorlog ook de War on Terror voorbij is, wat vormt dan het bestaansrecht van de NAVO? Die vraag kreeg vorig jaar urgentie door president Trump die losjes filosofeerde over Amerikaanse terugtrekking uit de verdragsorganisatie en de Franse president Macron, die de NAVO in een interview met The Economist 'hersendood' verklaarde.

Secretaris-Generaal van de NAVO, Jens Stoltenberg, kondigde dan ook het ‘Navo 2030’-initiatief aan, waarin de bondgenoten moesten nadenken over de toekomstige rol van de alliantie. Hij gaf zelf alvast een voorzetje; volgens Stoltenberg leidt de opkomst van China "tot een fundamentele verandering van de machtsbalans" die "de race om economische en technologische suprematie verhit, de dreigingen van open samenlevingen en individuele vrijheden vermenigvuldigt en de competitie over onze waarden en onze manier van leven vergroot".

 

Vizier op China

Om het proces te helpen, verzamelde hij een team van tien onafhankelijke experts, onder andere de Nederlandse Herna Verhagen, ceo van Post.nl. En verdomd, die waren het helemaal met hem eens. De NAVO moet het vizier op China gaan richten. Het bondgenootschap moet veel meer tijd, politieke middelen en actie besteden aan de veiligheidsuitdagingen gesteld door China – gebaseerd op een inschatting van zijn nationale capaciteiten, economische kracht en de verklaarde ideologische doelen van zijn leiders, aldus de aanbeveling.

Het staat allemaal in ‘NATO 2030: united for a new era’; een 60 pagina’s tellend rapport met in totaal 138 aanbevelingen. De aanbeveling om zich op China te richten is dus een van vele aanbevelingen uit het rapport. Maar het is wel een belangrijke. Een aanbeveling die, mits opgevolgd, ook grote gevolgen heeft.

 

Geen militaire dreiging

China als speerpunt voor de NAVO vraagt wel enige lenigheid van geest. Niet voor niets voert de verdragsorganisatie de geografische aanduiding Noord-Atlantisch in zijn naam. In artikel 6 is dat nader gepreciseerd: het Noord-Atlantisch gebied ten noorden van de Kreeftskeerkring. China ligt zelf niet in dat gebied, noch is het er permanent of zelfs maar regelmatig militair actief.

China vormt momenteel geen militaire dreiging voor het Euro-Atlantische verdragsgebied, erkennen de opstellers, maar heeft "zijn bereidheid getoond geweld te gebruiken tegen zijn buren, en hanteert economische dwang en intimiderende diplomatie ver buiten het gebied van de Indische en Stille Oceaan."

 

Burenruzies

Dat is een merkwaardige redenering, want territoriale conflicten tussen China en zijn buren, noch economische chantage en diplomatieke intimidatie zijn kwesties die een militair antwoord van de NAVO behoeven. Het eerste is onze zaak niet, het tweede kun je beter aan de Europese Unie overlaten.

Onmiskenbaar is de opkomst van China een belangrijke, zo niet de belangrijkste geopolitieke verandering van de afgelopen jaren met implicaties op allerlei gebied, ook militair. Je zou kunnen betogen dat in de moderne wereld geografische nabijheid een ondergeschikte rol is gaan spelen. Moderne wapensystemen, telecommunicatie en satellieten maken het mogelijk dat landen die aan de andere kant van de wereld liggen toch een bedreiging kunnen vormen.

 

Dreiging komt van alle kanten

Maar daar is China niet uniek in. Cyberspionage, cybersabotage en misinformatiecampagnes; het zijn activiteiten die veel landen ontwikkelen. De omvang en effectiviteit van die activiteiten verschilt al naar gelang de technische capaciteiten en de middelen verschillen. Maar die dreiging komt van alle kanten. Hetzelfde geldt voor oorlogsvoering in de ruimte, zij het dat minder landen hier capaciteiten ontwikkelen. Onmiskenbaar zijn moderne samenlevingen sterk afhankelijk van satellieten. Voor het leger vormen ze de ogen, oren en mond. 

Voor zover die activiteiten in het cyberdomein of de ruimte op het militaire apparaat zijn gericht, zou het een NAVO-activiteit moeten zijn. En dat is het uiteraard al. NAVO-landen werken samen om nieuwe bedreigingen het hoofd te bieden. Maar zover die de civiele en/of private sector betreft kun je je afvragen of het militaire bondgenootschap het geschikte instrumentarium heeft om daar een antwoord op te geven.

 

Nieuwe relatie met China

Maar laten we het eens omdraaien: waarom zou de NAVO China niet tot speerpunt verheffen? Voor de Europese lidstaten en Canada is daar een sterk argument voor: zij verhouden zich momenteel op allerlei manieren met China, denk aan economisch, cultureel, wetenschappelijk, diplomatiek etc. Maar niet militair. Door het NAVO-verdrag deels toe te spitsen op China, verandert dat.

Van alle NAVO-landen is er maar één die China wel als een militaire bedreiging beschouwt en vice versa en dat zijn de Verenigde Staten. Het zou de Amerikaanse buitenlandse politieke agenda dan ook zeer dienen als het militaire bondgenootschap China expliciet tot aandachtsgebied benoemt. Terwijl de overige landen plotseling niet alleen als economische en systeem-rivaal tegenover China staan, maar ook militair, terwijl ze nota bene zelf toegeven dat China geen militaire dreiging voor hen vormt.

 

Zelfredzaamheid

De vraag is of de NAVO wel een nieuwe focus behoeft. Want de kerntaak staat nog altijd fier overeind: politieke en militaire samenwerking om de veiligheid van de lidstaten te garanderen. Daarin is de NAVO het omvangrijkste en sterkste bondgenootschap ter wereld. Die dreiging is voor de lidstaten wel uiteen gaan lopen. In Europa voelen we de dreiging van Rusland als acuut, nabij en reëel. Terwijl de hegemonie van de VS als wereldmacht wordt bedreigd door China.

Vooralsnog is ons lot met elkaar verbonden. Maar op termijn zullen de lidstaten zelfredzamer moeten worden. De Amerikanen zullen steeds meer hun aandacht en middelen verplaatsen naar de Indo-Pacific. Dat betekent dat Europa zijn verwaarloosde defensie op orde moet brengen om de veiligheid dicht bij huis te garanderen. Het snelst en effectiefst kan dat in Europees verband.

 

Trumpisme

De transatlantische band zal daardoor onder druk komen te staan. In veel Europese hoofdsteden werd opgelucht ademgehaald toen president Biden werd verkozen, maar zijn meerderheid in de volksvertegenwoordiging is broos en kan volgend jaar na midterm verkiezingen alweer verdwenen zijn. En zolang de Republikeinen weigeren af te rekenen met Trump blijft het een reëel gevaar dat een Trumpist in 2024 weer het Witte Huis betrekt en we terug bij af zijn.

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

woensdag 9 juni 2021