'America is Back', maar Biden boekt beperkt resultaat

G7 (11-13 juni, Cardis Bay, Verenigd Koninkrijk): de Groep van 7 was sinds zijn eerste vergadering in 1975 een van de belangrijkste internationale gremia op het gebied van economische samenwerking, omdat daarin de grootste, geïndustrialiseerde landen verenigd waren: de Verenigde Staten, Canada, Japan, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en Italië. Naarmate andere opkomende economieën aan betekenis wonnen, is die rol overgenomen door de G20.

De G7 bleef echter bestaan en krijgt nu een nieuwe impuls doordat het wordt gepositioneerd als politiek overleg van gelijkgestemde democratieën. Voor de top in Cornwall werden naast de Europese Unie ook de regeringsleiders van India, Zuid-Korea, Zuid-Afrika en Australië uitgenodigd.

Belangrijk punt op de agenda: China. Joe Biden heeft zijn eerste buitenlandse reis als president aangegrepen om duidelijk te maken dat de VS zich weer commiteren aan multilateriaal overleg ("America is back") en dat samenwerking noodzakelijk is om tegenwicht te bieden aan de groeiende invloed van autocratische landen op het wereldtoneel zoals Rusland en China.

 

Hoewel de andere G7-landen opgelucht zijn dat Donald 'America First' Trump  het Witte Huis heeft verlaten, betekent dit echter niet dat iedereen nu op een lijn zit met Biden. Men deelt de zorgen over China, zoals gebrek aan gelijk speelveld voor bedrijven, economische spionage, cyberaanvallen, dreiging rond Taiwan en de mensenrechtensituatie in Hong Kong en Xinjiang. Maar men verschilt van mening hoe daar mee om te gaan.

Een hardnekkige misvatting is de veronderstelling dat Europa anders dan de VS over China denkt louter vanuit economische overwegingen. Ten eerste: die economische belangen zijn er in de VS uiteraard net zo goed. Er is een handelsoorlog gaande, maar de Amerikanen zijn wel wijzer dan werkelijk te ontkoppelen. Veel belangrijker is dat de dreiging van China in de VS veel sterker wordt gevoeld dan in de EU, om de simpele reden dat Amerika in zijn hegemonie als wereldmacht wordt uitgedaagd, terwijl Europese landen helemaal geen machtspolitieke speler (willen) zijn.

 

In dit krachtenveld is het niet verwonderlijk dat de G7 niet op een keiharde confrontatie met China heeft aangestuurd. In plaats daarvan kwam het met twee eigen initiatieven. Ten eerste de toezegging dat de G7-landen op korte termijn een miljard Corona-vaccins beschikbaar stellen voor arme landen. Ten tweede een initiatief met goedkope kredieten waarmee opkomende economieën kunnen investeren in infrastructuur en groene projecten als windparken, het zogeheten Build Back Better for the World, kortweg B3W.

Hoewel daar best kanttekeningen bij zijn te maken (er zijn volgens de VN-gezondheidsorganisatie WHO op korte termijn 11 miljard vaccins nodig en de financiering van B3W is nog onduidelijk), is het positief dat de G7 niet is blijven steken in geklaag over China's vaccindiplomatie en Belt and Road Initiative, maar daar een eigen alternatief tegenover zet. Net zoals Biden in eigen land een immens investeringsplan heeft gepresenteerd om de Amerikaanse economie concurrerender te maken ten opzichte van die van China.

 

Wvttk: afspraken om tot een internationale winstbelasting te komen en -gek genoeg- gedoe over Ierse grens post-Brexit.

(tekst gaat door na de foto)

 

 

NAVO-top (14 juni, Brussel, België): Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en het Warschau Pact in 1991, worstelde de NAVO met zijn bestaansrecht. Aanvankelijk vond men dat in 2001 in de War on Terror, maar secretaris-generaal Jens Stoltenberg probeerde het vizier in de aanloop naar de top op China te richten, met instemming van Washington.

Hoewel de Europese verdragspartners de Amerikaanse (en Canadese) zorgen over China delen, vragen zij zich af of de NAVO het juiste instrument is om die uitdaging aan te gaan. Dat voorbehoud klonk duidelijk uit de mond van de Franse president Macron: "In mijn atlas behoort China niet tot het Atlantische gebied, of er is iets mis met mijn landkaart."

 

De Europese landen voelen de dreiging van Rusland, dat anders dan China geografisch wel dichtbij ligt, veel sterker. Stoltenberg sputterde nog wel tegen dat China naderbij sluipt, in het cyberdomein en militaire samenwerking met Rusland.

Maar uiteindelijk kreeg Biden maar ten dele waar hij op had gehoopt. In de slotverklaring spreken de NAVO-landen wel hun zorgen uit over het groeiende Chinese nucleaire arsenaal, militaire modernisering, gebrek aan transparantie over militaire uitgaven en desinformatiecampagnes. Maar men staat open voor samenwerking met China en Stoltenberg benadrukte dat de NAVO niet uit is op een nieuwe Koude Oorlog en China wordt niet gekwalificeerd als een rivaal of vijand.

 

Het is voor het eerst in het bestaan van de NAVO dat de landen expliciet China benoemen als aandachtsgebied. Maar voorlopig blijft Rusland het belangrijkste punt van zorg. Ter vergelijking: Rusland wordt in de slotverklaring 62 keer genoemd; China 10 keer.

(tekst gaat door na de foto)

 

 

EU-US summit (15 juni, Brussel, België): Van de drie ontmoetingen (en met een top met Russische leider Vladimir Poetin nog voor de boeg) was die van Biden met Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie, en Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, misschien wel het hartelijkst. "Meneer de president, beste Joe, we zijn zo blij u in Brussel te verwelkomen", zei Von der Leyen al op de rode loper. "U bent terug in Brussel en Amerika is terug op het wereldtoneel. Dat is geweldig nieuws. Het is geweldig nieuws voor onze alliantie. En het is geweldig nieuws voor de wereld. We zijn verheugd om met u samen te werken."

"America is back", herhaalde Biden het mantra van zijn Europese tournee nog maar eens. "Ik heb een heel andere kijk dan mijn voorganger." Dat moet de opluchting alleen maar hebben vergroot, want Trump noemde de EU nog "een geopolitieke vijand". In de afsluitende persconferentie kwam Von der Leyen superlatieven tekort om de ontmoeting te omschrijven. Michel beaamde het. Biden was al weer door.

 

Uit de gezamenlijke slotverklaring werd duidelijk waar de drie het tijdens hun onderonsje -er waren voldoende stoelen- over hadden gehad. Veel mooie woorden. Veel goede intenties. En een aparte alinea over China, waarin alle bekende onderwerpen zijn afgevinkt: mensenrechten in Xinjiang en Tibet, uitholling van de democratie in Hong Kong, economische chantage, desinformatie, regionale veiligheid, zoals in de Oost- en Zuidchinese Zee, het belang van het internationale recht (waarbij het Zeerechtverdrag UNCLOS expliciet is genoemd) en vrede en stabiliteit in de Straat van Taiwan (hier werd Taiwan zelf dus niet genoemd).

Maar ook hier kreeg Biden niet de volle 100 procent waar hij wellicht op gehoopt had. De slotverklaring spreekt wel van het voornemen vn de EU en VS samen te werken en elkaar te consulteren, maar laat ook de deur open voor samenwerking met China. De EU hanteerde hiervoor zijn inmiddels bekende drietrapsraket "samenwerking, competitie en systemische rivaliteit". Expliciet werden als velden van samenwerking klimaatbeleid, non-proliferatie en "bepaalde regionale issues" genoemd.

 

Wvttk: een wapenstilstand in het langlopende handelsconflict over Boeing en Airbus.

(tekst gaat door na de foto)

 

 

Ondertussen in Beijing: Het Chinese ministerie van buitenlandse zaken reageerde furieus op alle aandacht die de G7, NAVO en EU en VS aan China besteedden. "De tijd is voorbij dat een klein groepje landen bepaalt wat er in de wereld gebeurt", bitste Beijing na de G7. En de NAVO moest maar eens meer energie steken in samenwerking dan in het in twijfel trekken van China's vreedzame opkomst.

Heel voorspelbaar allemaal. Je verlangt naar de dag dat er een reactie komt die wat meer zelfbewustzijn uitstraalt: wat fijn dat jullie net als wij vaccins aan arme landen geven, want dat is een gezamenlijk belang. Of: misschien kunnen we de B3W- en BRI-initiatieven afstemmen om zo effectiever te investeren in interconnectiviteit. Maar daar is het blijkbaar nog te vroeg voor.

 

Toch hoeven de Chinese leiders niet ontevreden te zijn over Bidens Europese toernee. Zij vreesden Bidens vermogen om Amerika's bondgenoten te mobiliseren. Het is zeker waar dat hij het verstandiger aanpakt dan zijn voorganger. Biden wil bondgenoten aan zich binden, in plaats van die schofferen. Hij is bereid genoegen te nemen met compromissen, in plaats van stampvoetend het volle pond te eisen. En hij komt met alternatieven, in plaats van alleen in klagen te blijven steken.

Maar al met al is zijn terreinwinst beperkt. De G7-landen en de EU houden de handen vrij en vertikken het om onvoorwaardelijk partij te kiezen. Zelfs bij de NAVO blijft Rusland hoger op de agenda staan dan China. Dat betekent dat een aantal plooien in de transatlantische relatie zijn gladgestreken, maar dat er nog steeds een fundamenteel verschil van inzicht blijft bestaan over de dreiging die China vormt en welke maatregelen dat behoeft. Dat roept de vraag op: blijft Biden steken in een radicale Alleingang, of zal hij zijn anti-Chinese retoriek matigen om zijn bondgenoten mee te krijgen? Met andere woorden: wordt het strategische rivaliteit of toch strategische concurrentie?

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

woensdag 16 juni 2021