Vijf vragen over proces Bo Xilai

Wie was Bo Xilai eigenlijk ook alweer?

Bo maakte carrière in de Chinese politiek. Hij was burgemeester van Dalian, gouverneur van de provincie Liaoning, minister van Handel en partijleider in de stadsprovincie Chongqing. 

Bo was machtig en hij was betrekkelijk populair. Die combinatie maakte dat hij werd genoemd als potentiële kanshebber om in november 2012 hoge ogen te gooien bij de machtswisseling van China's leiderschap.

Maar een moord door zijn vrouw in 2011 brengt hem in opspraak (zie tijdlijn). Daarna komen er al snel onthullingen over corruptie. Hij wordt ontslagen uit zijn functie, als partijlid geschrapt en op 25 juli 2013 wordt hij officieel aangeklaagd. Sinds april zit Bo op een geheime plek in voorarrest.

 

Waar wordt Bo van beschuldigd?

Volgens de aanklacht zou de 64-jarige Bo misbruik van zijn positie hebben gemaakt door anderen te bevoordelen in ruil voor steekpenningen in de vorm van geld en eigendommen. Hij heeft bovendien zijn macht misbruikt door grote sommen publiek geld te verduisteren en het onderzoek naar de moord door zijn vrouw te saboteren.

 

Is dit het bewijs dat de Chinese machtshebbers korte metten maken met corruptie?

Ja en nee. Bo Xilai is een grote vis die nu terecht staat, dat is waar. En de overheid en staatsmedia benadrukken keer op keer dat de zaak tegen Bo onderdeel is van een nationale campagne om corruptie uit te roeien.

Maar misschien is de zaak tegen Bo ook wel een politieke afrekening. Bo was populair in Chongqing vanwege zijn strenge en succesvolle beleid tegen criminaliteit, populistische maatregelen en een revival van maoïstische idealen. Met name dat laatste wekte het wantrouwen van andere politieke leiders, die sinds de Mao-tijd met al zijn verschrikkingen niets moeten hebben van een persoonlijkheidscultuur rond een leider.

Het kwam de politieke elite rond Xi Jinping niet slecht uit dat Bo in opspraak kwam. Het maakte hem kwetsbaar voor andere beschuldigingen die verrassend snel openbaar worden.

 

Krijgt Bo een eerlijk proces?

De rechtszaak is openbaar, maar het is naïef te denken dat het proces niet strak is geregisseerd. Toeschouwers bij het proces worden streng geselecteerd; medestanders worden weggehouden bij het gerechtsgebouw. Journalisten en andere belangstellenden kunnen de rechtszaak volgen via een strak geredigeerd liveblog van de rechtbank.

De zaak is eenvoudigweg te gevoelig om tijdens de zitting aan waarheidsvinding te doen. De autoriteiten willen niet voor verrassingen komen te staan en daarom zijn waarschijnlijk met alle betrokkenen tevoren afspraken gemaakt. Met de rechters, met de advocaten (Bo mocht geen eigen verdedigers kiezen, hij kreeg ze door de rechtbank toegewezen) en ook met Bo zelf.

De verwachting is dat hij voor een beperkt aantal kwesties zal worden aangeklaagd en een relatief milde straf krijgt opgelegd. Maar dan moet Bo niet de vuile was buitenhangen over corruptie in de top van de communistische partij of over de vermogens van China's leiders.

 

Waarom zou Bo aan een showproces meewerken?

Goede vraag. Ten eerste loopt hij natuurlijk de kans ter dood te worden veroordeeld. Dat is een heel goede reden om over medewerking te onderhandelen in ruil voor een lagere straf.

Ten tweede zijn er mogelijk afspraken gemaakt over behoud van zijn vermogen. Als Bo wordt veroordeeld voor het aannemen van steekpenningen ter waarde van -zeg- drie miljoen euro uit zijn tijd in Dalian, dan blijft een groot deel van het omkoopgeld dat hij daarna vergaarde buiten de publieke schijnwerpers. Sommige bronnen schatten zijn vermogen op 100 miljoen euro. Dat is leuk voor later.

Ten derde zijn er mogelijk afspraken gemaakt om zijn familie buiten schot te houden. Bo heeft een dochter uit zijn eerste huwelijk en uit zijn huwelijk met Gu Kailai een zoon die in de VS studeert. Ook daarvoor is het handig als er geld overblijft.

En ten vierde kan de tijd in Bo's voordeel werken. Wie weet draait de politieke wind over een paar jaar en komen zijn politieke vrienden aan de macht. Dan behoort een gratieverzoek tot de mogelijkheden.

 

Tijdlijn Bo Xilai

3 juli 1949 geboren te Dingxiang. Zijn vader, Bo Yibo, was een prominent lid van de partijtop.

1992-2000 burgemeester Dalian

2001-2004 gouverneur Liaoning

2004-2007 minister van handel

2007-2012 partijsecretaris Chongqing

6 februari 2012 Wang Lijun vraagt politiek asiel in het Amerikaanse consulaat in Chengdu. Wang is politiechef van Chongqing. Hij vertelt de verbaasde Amerikanen dat hij zijn leven niet meer zeker is in China, omdat hij deel uitmaakt van een doofpot-affaire waarbij zijn baas en de partner against crime Bo Xilai betrokken is. De doofpot betreft Bo's vrouw, Gu Kailai, die de Britse zakenpartner en huisvriend Neil Heywood in november 2011 heeft vergiftigd. De zaak moet onder het tapijt worden geveegd en het lijkt erop dat Wang daaraan niet (meer) of niet volledig wilde meewerken. Hij wordt op 2 februari vervangen als politiehoofd en krijgt een lagere functie. Dat is voor hem het teken dat zijn baas hem niet meer beschermt. De Amerikanen sturen Wang na 24 uur ondervragen weer weg.

9 februari 2012 Diverse Chineestalige media publiceren een open brief die van Wang zou zijn, waarin Bo ervan wordt beschuldigt de 'grootste gangster van Chongqing' te zijn.

15 maart 2012 Bo wordt ontslagen als partijchef van Chongqing.

10 april 2012 Op dezelfde dag dat zijn vrouw officieel wordt aangeklaagd voor moord op Heywood, worden Bo al zijn functies bij de partij afgenomen.

26 juli 2012 Gu Kailai en een medeplichtige, Zhang Zhaojun, worden in Hefei aangeklaagd voor de moord op Heywood.

20 augustus 2012 Gu wordt veroordeeld tot een voorwaardelijke doodstraf (die meestal na twee jaar wordt omgezet in levenslang). Zhang krijgt negen jaar gevangenisstraf.

24 september 2012 Politiechef Wang wordt veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf vanwege hoogverraad, corruptie en machtsmisbruik door de moord op Heywood in de doofpot te stoppen.

28 september 2012 Aan de vooravond van het 18e partijcongres, wordt Bo geschrapt als lid van de communistische partij van China, wegens overtreding van partijregels en de wet.

25 juli 2013 Bo wordt formeel aangeklaagd voor omkoping, verduistering en machtsmisbruik. Bo zou van zijn positie als ambtenaar gebruik hebben gemaakt anderen te bevoordelen in ruil voor 'extreme vergoedingen' in de vorm van geld en eigendommen.

22 augustus 2013 begin van proces tegen Bo Xilai in Jinan.

woensdag 21 augustus 2013