Wat heeft de videocall van Xi en Biden opgeleverd?

Er zijn verschillende manieren om naar de virtuele topontmoeting te kijken. Ten eerste op het niveau van wat we allemaal zelf kunnen waarnemen. Zowel in Washington als Beijing werden er videobeelden vrijgegeven waar ons een kijkje achter de schermen werd gegund. Biden in de Roosevelt Room, omgeven door Anthony Blinken (minister van buitenlandse zaken), Jake Sullivan (nationale veiligheidsadviseur), Janet Yellen (minister van financiën), Kurt Campbell (coördinator Indo-Pacific), Laura Rosenberger en Joe Czin (beide senior-directeur China).

Het gezelschap zat rond een lange tafel, zodat Biden oogcontact had met zijn teamleden. Iedereen behalve de president droeg tijdens het gesprek een mondkapje. Biden had zijn gesprekspunten voor zich in een ringband -wat een beetje een ouderwetse indruk maakte - en las daaruit voor. Ook was te zien hoe hij af en toe notities maakte.

 

Ondertussen in Beijing

In Beijing was gekozen voor de Oost-zaal in de Grote Hal van het Volk; niet geheel toevallig de zaal waarin Xi en Biden (beide toen nog als vice-president) elkaar in 2011 hadden ontmoet. Xi was omgeven door Ding Xuexiang (algemeen secretaris van de communistische partij), Lui He (vice-premier), Yang Jiechi (lid van het Politbureau en verantwoordelijk voor het buitenlands beleid), Wang Yi (minister van buitenlandse zaken) en Xie Feng (vice-minister van buitenlandse zaken).

Geen mondkapjes hier (in China is het virus immers onder controle, was de impliciete boodschap). Xi's team zat aan dezelfde zijde van de tafel, alsof men één front vormde tegenover de Amerikanen op het grote beeldscherm. Xi leek uit het hoofd te spreken, dus dat zal wel met een teleprompter zijn geweest voor wat betreft de voorbereide punten (al was die niet in beeld te zien toen de camera een totaalshot van de zaal maakte). En Xi maakte geen aantekeningen; dat doen Chinese leiders niet, alleen ondergeschikten.

 

Wie zwaait eerst

Het tweede niveau is wat de spin doctors ons wilden laten zien. Tevoren zagen we dat van Amerikaanse zijde de verwachtingen over de bijeenkomst werden getemperd. Aan Chinese zijde toonde men zich wat optimistischer: eindelijk zouden beide wereldleiders op voet van gelijkheid elkaar in de ogen kijken (na twee eerdere telefoongesprekken). Waar beide zijden het wel over eens waren: de eigen standpunten lagen vast, de ander zou moeten bewegen.

Ook de montage van de vrijgegeven videobeelden is interessant. In de Amerikaanse versie nam Biden het initiatief, begon met zwaaien toen Xi in beeld verscheen en nam als eerste het woord. In de Chinese versie was dat precies andersom. We hoorden Biden vriendelijkheden zeggen en Xi lange inhoudelijke monologen houden (terwijl Biden aantekeningen maakte). Het is allebei waar, maar net anders geframed.

 

Wie schrijft die blijft

Ook interessant: de samenvattingen die na afloop werden verspreid. Ondanks dat het daar inmiddels midden in de nacht was, was men in Washington het eerst klaar. De read out omvatte 445 woorden, waarin negen keer Biden werd genoemd en drie keer Xi. Later volgde de Chinese verklaring; 2.741 woorden waarin 27 keer de naam van Xi voorkwam en tien keer die van Biden. Wie is er nou het meest aan het woord geweest?

In eerste instantie ging de aandacht uit naar wat Biden over Taiwan had gezegd; een brisant onderwerp waar hij zich de afgelopen maanden onduidelijk over had uitgelaten. Volgens de Chinese samenvatting had de Amerikaanse president gezegd dat hij geen voorstander is van het uitroepen van de onafhankelijkheid door Taiwan. In de Amerikaanse versie stond dat de Verenigde Staten een ferme tegenstander zijn van unilaterale acties die de status quo wijzigen en zo de vrede en stabiliteit in de regio verstoren. Die boodschap is niet alleen op Taiwan, maar evengoed op China gericht. Net iets anders dus.

 

Ze praten tenminste

En dan pellen we verder naar de derde laag: wat heeft het gesprek nou eigenlijk opgeleverd? Geen doorbraken, concrete afspraken of werkelijke toenadering in standpunten, als we naar de read outs kijken. Maar wie had dat verwacht? Het hoogst haalbare op dit moment is een inhoudelijk gesprek tussen twee wereldleiders die naar elkaar luisteren, zonder onvriendelijkheden of een ruzieachtige sfeer.

De verstandhouding is de afgelopen jaren pijlsnel verslechterd en dat vuurtje is in beide landen voor binnenlands politiek gewin behoorlijk opgestookt. Biden noch Xi kan het zich veroorloven zich plotseling soft op te stellen en toegeeflijk te zijn. Tegelijkertijd lopen de spanningen zo hoog op, dat niemand er belang bij heeft de zaken nog verder op scherp te zetten. Dat was het uitgangspunt en dat is wat we gekregen hebben.

 

Toch resultaat

In de dagen na de ontmoeting kwamen er toch enkele concrete resultaten naar buiten die in de samenvattingen niet werden genoemd, opzettelijk vaag zijn gehouden of die in de marge van de meeting mogelijk zijn gemaakt. Een fasttrack van Chinese visa voor Amerikaanse zakenlieden. China en de VS verruimen bovendien op basis van wederkerigheid het verstrekken van journalistenvisa. En er gaat gesproken worden over wapenbeheersing (ik verwacht daar niet veel van, maar voor de Amerikanen is dat een belangrijk punt).

En zowel Washington als Beijing verduidelijkten hun uitgangspunten voor bilaterale samenwerking in de toekomst. Sullivan had het dinsdag over het opdelen van samenwerking in four buckets: met in emmer 1 de dringende onderwerpen waar Chinese en Amerikaanse belangen samenlopen, zoals het klimaat en bestrijding van Covid; in emmer 2 de onderwerpen waar China en de VS in het verleden hebben samengewerkt en waar samen optrekken welkom en mogelijk kan zijn, zoals Noord-Korea en Iran; in emmer 3 het directe contact herstellen om heikele kwesties beheersbaar te houden, zoals Taiwan en in emmer 4 het verder uitvoering geven aan de eerste fase van het handelsakkoord en bespreken van meningsverschillen over handelsbelemmeringen.

 

Een frisse start

Aan de andere kant van de wereld werd nog even het Chinese standpunt verduidelijkt: drie principes en vier prioriteiten. China's principes zijn: beide landen moeten elkaars systemen en ontwikkelingspad respecteren; vreedzame coëxistentie en streven naar win-win samenwerking in plaats van elkaar dwarszitten. De vier prioriteiten: China en de VS moeten hun verantwoordelijkheid als wereldmachten nemen bij de aanpak van mondiale problemen; meer direct contact op verschillende niveaus om concrete problemen te bespreken; constructieve maatregelen om meningsverschillen en gevoelige onderwerpen te managen en verslechtering van de relatie te voorkomen en tenslotte afstemming van Amerikaanse en Chinese inspanningen wereldwijd en in de regio om de resultaten te optimaliseren.

Als je door je oogharen heen kijkt lijken Sullivans bucketlist en Xi's uitgangspunten wel een beetje op elkaar. Ze bieden in ieder geval voldoende handvatten om de dialoog weer op te starten. Dus hoewel beide landen wel doen alsof ze geen duimbreed hebben toegegeven, is er in werkelijkheid een basis gelegd voor een nieuwe vorm van samenwerking. Dikke vrienden zullen beide landen niet worden, maar de noodzaak van een werkbare relatie lijkt onderkend. Later zal moeten blijken of de videoconferentie van Xi en Biden echt een keerpunt in de relatie is geweest of een stuiptrekking. Maar voorlopig lijkt het glas halfvol.

 

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

woensdag 17 november 2021