China vindt oorlog Oekraïne niks, maar zal Poetin niet zomaar laten vallen

Westerse landen hebben zich de afgelopen week ongekend eensgezind en daadkrachtig getoond. De Russische inval werd eendrachtig veroordeeld, er is een fiks pakket economische strafmaatregelen afgekondigd, Kiev krijgt wapenleveranties (en inlichtingen) en zelfs over de opvang van Oekraïense vluchtelingen in de Europese Unie valt vooralsnog nauwelijks een onvertogen woord.

Daarmee vergeleken is de Chinese reactie nogal lauw. Beijing weigert om van een "invasie" of "oorlog" te spreken, wijst sancties af en probeert zelfs (deels) de schuld van de huidige situatie aan de Verenigde Staten en de NAVO te geven. In het Westen wordt deze opstelling de laatste dagen vertaald als steun aan Poetin en zijn veldtocht. Maar dat klopt niet helemaal.

 

Chinese belangen

In eerdere artikelen heb ik al betoogd dat China's leiderschap niet content kan zijn met de huidige situatie, om de simpele reden dat die fundamenteel in strijd is met Chinese belangen. China is momenteel het meest gebaat bij rust en stabiliteit in de wereld en wil het liefst met zoveel mogelijk landen op goede voet staan zodat er onbekommerd handel kan worden gedreven. Economische groei vormt de bodem onder de eenpartijstaat en daarom is oorlog en onzekerheid in de wereld het laatste wat het Chinese leiderschap kan gebruiken.

Geopolitiek gezien heeft Beijing er geen baat bij dat de NAVO wordt gereanimeerd, Europese landen weer in het transatlantische gelid springen en Russische agressie afstraalt op China. En het is wars van Russische retoriek over autonomie van regio's, je bemoeien met binnenlandse aangelegenheden van andere landen of het afdwingen van regime change.

 

Omfloerste afkeuring

Wie goed leest, ziet dat China wel degelijk de Russische inval afwijst, zij het indirect. Al vanaf het moment dat de eerste berichten naar buiten komen over Russische troepenopbouw aan de Oekraïense grens, benadrukt China het belang van souvereiniteit, onafhankelijkheid en territoriale integriteit van alle landen, inclusief die van Oekraïne. Dat is na de inval consequent herhaald.

Ook het feit dat China aandringt op spoedige onderhandelingen om het conflict vreedzaam op te lossen, daar zelfs een bemiddelende rol in zegt te willen spelen, is een signaal dat het ongelukkig is met de huidige situatie en dat men wil dat het geweld stopt. Het is omfloerst taalgebruik, opzettelijk vaag zelfs, maar voor de goede verstaander niet mis te verstaan: China staat niet achter de invasie.

 

Weinig te winnen, veel te verliezen

Dat China desondanks de Russische agressie niet openlijk veroordeelt heeft met grotere belangen te maken. Er is geen sprake van echte liefde tussen China en Rusland; de relatie tussen beide landen heeft meer het karakter van een verstandshuwelijk. Al is het vuurtje in de relatie de laatste jaren aangewakkert door Westerse landen. Het felle anti-Chinese beleid dat Donald Trump heeft ingezet en dat Joe Biden de facto voortzet en de echo daarvan bij Amerika's bondgenoten, heeft als onbedoeld effect dat Xi Jinping en Vladimir Poetin elkaar steeds meer als lotgenoten zijn gaan zien.

Op korte termijn voelt Beijing niets voor Poetin avonturisme in Oekraïne. Maar op lange termijn wil men de relatie met Rusland niet kwijt, uit angst alleen op het wereldtoneel te staan. Zolang de westerse houding zo anti-Chinees is, zie ik dat niet snel veranderen. China calculeert dat het geopolitiek gezien niets heeft te winnen bij een breuk met Rusland, maar potentieel wel veel te verliezen. De kans dat Xi zijn lao pengyou Poetin laat vallen is daarom gering.

 

Economische sancties werken

Het afwijzen van sancties dient primair China's eigenbelang. Natuurlijk beseft Beijing drommels goed dat economische chantage werkt; het doet zelf niet anders. Het benadrukken van het geringe effect van economische strafmaatregelen is vooraleerst een excuus om er zelf geen te hoeven afkondigen.

Tegelijkertijd onderstreept het China's verlangen om van die vervelende strafmaatregelen af te komen die het Westen China, maar bijvoorbeeld ook Iran heeft opgelegd. China is de laatste jaren druk bezig zich minder kwetsbaar te maken voor Westerse sancties. Ironisch genoeg kunnen de maatregelen die nu Rusland worden opgelegd dat proces versnellen. Denk bijvoorbeeld aan het alternatieve Chinese systeem voor internationale banktransacties CIPS als alternatief voor SWIFT; dat stelt nu nog niet zoveel voor, maar kan een boost krijgen als Rusland hierop gaat vertrouwen voor zijn internationaal bankverkeer.

Het aandringen bij Beijing ook sancties af te kondigen of er tenminste voor te zorgen dat Westerse sancties niet worden ontweken, heeft in de ogen van Beijing een hoog hypocriet karakter. Als Westerse landen niet bereid zijn sancties af te kondigen die in eigen vlees snijden (zoals de gaskraan dichtdraaien), waarom zou China dat dan wel doen?

 

Bemiddelende rol

China houdt stug vol dat het neutraal staat in dit conflict en in zekere zin staat China er ook neutraler in dan de landen die de Russische agressie openlijk afkeuren en Oekraïne militair steunen, omdat China zich onthoudt van actieve steun aan beide partijen. Maar helemaal neutraal is China natuurlijk ook weer niet. Uiteindelijk vertegenwoordigt Rusland een groter belang voor China dan Oekraïne. Punt.

Toch is de gedachte dat China zou bemiddelen in dit conflict zo gek nog niet. De vraag is of China dat werkelijk wil, want de kans op mislukking (en dus gezichtsverlies) is groot. De vraag is of Rusland en Oekraïne dat willen, zolang ze allebei denken dat hun uitgangspositie nog kan verbeteren. De vraag is of de Verenigde Staten dat willen, omdat het China's positie op het wereldtoneel als power broker versterkt. De vraag is ook of de wereld het moet willen, want de kans is groot dat de uitkomst een oefening in bitterheid eten wordt voor het Oekraïense volk. Maar veel alternatieven zijn er niet. Er zal vroeg of laat onderhandeld moeten worden om verder bloedvergieten en escalatie van het conflict te voorkomen. China behoort dan tot de minst ongeschikte bemiddelaars.

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

dinsdag 8 maart 2022