Vijf vragen over grote bankfraude Henan

Wat is er precies aan de hand?

Medio april ontdekten klanten van vier lokale spaarbanken in de provincie Henan, dat ze geen geld meer van hun rekening konden overmaken wegens "een update van het computersysteem". Later bleek dat zij ook geen contant geld meer konden opnemen. 

Het duurde even voordat het nieuws zich verspreidde, maar in juni kwamen steeds meer mensen naar de bankfilialen om hun geld op te eisen. In een klaarblijkelijke poging een bankrun te voorkomen, werden de QR-gezondheidscodes van honderden gedupeerden die naar de provinciehoofdstad Zhengzhou waren gereisd op rood gezet. Dat betekende dat betrokkenen de facto in quarantaine moesten en zich niet konden verplaatsen.

 

De maatregel had echter een averechts effect, want er ontstond op Chinese sociale media een golf van aandacht voor dit misbruik van de Covid-regels en daarmee ook voor het probleem bij de banken. De lokale overheid haastte zich om vijf medewerkers te ontslaan die verantwoordelijk zouden zijn voor het manipuleren van de gezondheidscodes.

Afgelopen zondag kwamen honderden gedupeerde spaarders bij het lokale kantoor van de Centrale Bank bijeen om aandacht te vragen voor hun probleem. Nadat de politie de betogers had verzocht zich te verspreiden, kwam er een groep in burger geklede mannen (wit shirt, donkere broek), bewapend met stokken, die op de demonstranten begon in te slaan.

 

Op maandag maakte de regionale toezichthouder voor het bank- en verzekeringswezen bekend dat kleine spaarders (tot 50.000 yuan, ongeveer 7.500 euro) vanaf vrijdag 15 juli een versnelde uitbetaling krijgen van de Centrale Bank, blijkbaar op basis van de bestaande bankdepositogarantieregels. Spaarders die voor een groter bedrag zijn benadeeld moeten tot nader order geduld hebben.

 

Is het uitzonderlijk dat in China zoveel mensen de straat op gaan?

Welnee joh. In zo'n gigantisch land als China zijn er iedere dag tientallen demonstraties. Over arbeidsconflicten, schadeloosstelling voor boeren die hun land moeten opgeven, over pensioenen, tegen de bouw van vervuilende industrie etc. De Chinese overheid kwam zelf in 2010 met het getal van 90.000 "massa-incidenten" per jaar. Dat zijn er sindsdien echt niet minder geworden.

Het gaat dus meestal om sociale onrust - niet om een politieke motivatie. Betogers spelen daar op in door Chinese vlaggen mee te voeren en de autoriteiten om hun hulp te vragen. Als er al kritiek is op het bestuur, dan is het wijs om je tegen lokale bestuurders te richten en de hoge heren in Beijing te verzoeken de burger te hulp te schieten in zijn strijd tegen onrecht. Dat is precies wat de demonstranten in Zhengzhou deden.

 

Meestal reageert de overheid deëscalerend. Men laat boze burgers wat stoom afblazen. Er wordt op een later moment wat gepolderd over een compromis. Er wordt wat geld tegenaan gegooid als dat nodig is om het front van demonstranten te breken. En misschien wordt een zondebok aangewezen die kan worden ontslagen. Maar wie geweld gebruikt mag verwachten dat de oproerpolitie keihard optreedt. En politieke activisten wordt het leven flink zuur gemaakt.

 

Wat is er bij die vier banken aan de hand?

Het Chinese bankaire stelsel is complex. Je hebt de grote staatsbanken die eigenlijk niet in kleine klanten zijn geïnteresseerd. Ook regionale banken zijn meer bezig met het faciliteren van grote bedrijven, dan dat ze om spaarders geven of leningen aan mkb-ondernemers verschaffen.

Om in dat tekort te voorzien zijn er eind jaren '90 zogeheten commerciële banken ontwikkeld. Die zitten vaak in de wat grotere steden en zijn bedoeld om de lokale economie te stimuleren. Om het platteland te voorzien mogen zij lokale spaarbanken oprichten.

 

Sinds 2014 zijn bovendien private banken in China toegestaan, om de concurrentie aan te jagen met de publieke banksector die doorgaans traag en log werkt. Om het allemaal nog complexer te maken zijn er ook privaat-publieke financiële instellingen ontstaan; staatsbanken die naar de beurs zijn gegaan of een deel van hun aandelen hebben verkocht.

Maandag maakten de autoriteiten in Zhengzhou bekend dat de vier banken waar het nu om gaat - Yuzhou Xinminsheng Village Bank, Zhecheng Huanghuai Community Bank, Shangcai Huimin County Bank en de New Oriental County Bank of Kaifeng - medio 2011 onder controle zijn gekomen van criminele groepen. Hierbij wordt Henan Xincaifu Group genoemd, die leningen zou zijn aangegaan met het oogmerk deze nooit terug te betalen en zo de banken leeg te zuigen. Volgens deze variant gaat het dus om een geval van (grootschalige) fraude.

 

Welke rol spelen lokale overheden hier precies in?

Dat is een hele goede vraag. De banken komen in ieder geval voort uit regionale en lokale overheden en hebben daar nauwe banden mee, ook als ze later gedeeltelijk in privéhanden zijn gekomen. Dat betekent dat er ook overheidsfunctionarissen betrokken waren bij het bestuur en het toezicht. Hebben zij niet goed opgelet of hebben zij wellicht van de fraude meegeprofiteerd en zijn zij corrupt? 

Lokale spaarbanken mogen in China juist vanwege hun geringe omvang en beperkte risicomanagement geen complexe financiële producten aanbieden. Spaargeld tegen een iets hogere rente uitlenen; dat is het wel zo'n beetje. Maar geruchten gaan dat deze banken tegen de regels in geld verzamelden en vermogende particulieren buiten de boeken om extra hoge rente beloofden.

 

Dat verklaart dat de Centrale Bank kleine spaarders snel wil compenseren, maar grote klanten nader wil bekijken. Als zij hun geld hebben uitgeleend in de wetenschap dat dit voor (illegale) risicovolle bankproducten zou worden gebruikt, dan is de Centrale Bank waarschijnlijk niet bereid hen schadeloos te stellen. De Chinese overheid wil juist af van het automatisme dat de staat moet opdraaien voor spaarders en investeerders die wel een hoog rendement najagen, maar de risico's niet (willen) zien.

Dat de Corona-app kon worden misbruikt, een knokploeg ongestraft een demonstratie uit elkaar kon slaan en dat berichtgeving hierover wordt gecensureerd, suggereert tenminste dat mensen op hoge posities in de provincie een belang hebben de zaak klein te houden. Ook het doorgaans goed geinformeerde zakenmagazine Caixin schreef dat de anti-corruptiecommissie van de communistische partij zich inmiddels met de zaak zou bezighouden.

 

Vormt deze bankenfraude een risico voor het Chinese financiële systeem?

Bij de vier banken die nu in de problemen zijn gekomen zou in totaal 39 miljard yuan (5,85 miljard euro) door 400.000 spaarders zijn ingelegd. Als de banken inderdaad volledig zijn leeggezogen gaat het dus om een fikse schadepost. Maar op de totale Chinese bankaire sector is het een futiliteit.

De Centrale Bank zal nooit toestaan dat een of enkele banken het hele financiële systeem aan het wankelen brengen. Er zijn in het verleden wel vaker problemen geweest met lokale spaarbanken die tot een bankrun leidden. De centrale bankiers reageerden daarop door vrachtwagens met pallets yuans te sturen die voor het oog van de stad werden uitgeladen, zodat iedereen met eigen ogen kon zien dat cash het probleem niet was.

 

De grote vraag is echter wat het schokkende gebrek aan financieel toezicht in deze zaak precies betekent voor de rest van het land. Is het probleem beperkt tot nog een paar andere cowboy-banken, of zijn er in China tientallen, zo niet honderden lokale en regionale banken die in handen van fraudeurs zijn?

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

woensdag 13 juli 2022