Covid-protest uitdaging voor Chinese autoriteiten
Afgelopen weekend werd in verschillende Chinese steden gedemonstreerd tegen het rigide ZeroCovid-beleid. Broeiende onvrede onder de bevolking stelt de autoriteiten voor een serieuze uitdaging het protest binnen de perken te houden, te meer omdat een radicale breuk met de strenge restricties niet goed mogelijk is.
Demonstraties zijn niet uitzonderlijk in China. In dat grote land met 1,4 miljard inwoners gaan iedere dag wel ergens mensen boos de straat op, vanwege een landconflict, slechte arbeidsomstandigheden of een partijchef die schadevergoeding die voor burgers is bestemd in eigen zak steekt. Zelfs het Covid-beleid leidde eerder tot protesten toen lokale autoriteiten bijvoorbeeld faalden tijdens een lockdown in de voedselvoorziening te voorzien.
Wat het dit keer anders maakt is dat op verschillende plaatsen in het land tegelijk burgers hun stem laten horen tegen het ZeroCovid-beleid an sich. Omdat hun onvrede geen lokaal, maar een nationaal probleem betreft, richten zij zich dit keer nadrukkelijk tegen de leiding van het land. Soms wordt het aftreden van president Xi Jinping geëist en een eind aan de eenpartijstaat, dan weer een pleidooi voor meer vrijheden door demonstratief een blanco A4'tje te tonen om het gebrek aan vrijheid van meningsuiting te symboliseren. Omdat de reden van hun onvrede veel breder leeft, hebben deze demonstraties alles in zich om grote maatschappelijke instabiliteit te veroorzaken.
Censuur draait overuren
Afgelopen dagen demonstreerden boze burgers in Beijing, Shanghai, Chengdu, Wuhan, Lanzhou, Nanjing, Xi'an, Dali, Guangzhou en Hong Kong. De politie kan het makkelijk aan; de omvang van het protest is vooralsnog beperkt tot enkele honderden tot duizend demonstranten per keer. Het is de internetcensuur die overuren draait om te voorkomen dat het protest via sociale media overslaat naar andere steden en bredere bevolkingsgroepen.
In Zhengzhou ontstaken arbeiders in woede nadat de Foxconn-fabriek doodleuk meldde dat een bonus die in het vooruitzicht was gesteld aan nieuwe werknemers die Corona-zieken moesten vervangen later zou worden uitbetaald en helemaal voorbij zou gaan aan wie zelf ziek zou worden. In andere steden was de aanleiding het bericht dat vrijdag bij een flatbrand in Urumqi tien mensen zijn omgekomen omdat ze niet weg konden komen uit hun vanwege een lockdown afgesloten appartementencomplex. Maar de aanleiding is niet zo interessant; de onderliggende reden voor onvrede sluimert bij veel meer Chinezen.
Allesomvattend controlesysteem
Toen in januari 2020 in Wuhan voor het eerst werd vastgesteld dat een onverklaarbare golf van longaandoeningen aan een nieuw virus te wijten was, reageerden de autoriteiten met een lockdown en reisrestricties. Later werd dit systeem uitgebreid met een vrijwel allesomvattend controlesysteem van testen, QR-toegangscodes en quarantaine.
Met dit zogeheten ZeroCovid-beleid probeerde de Chinese regering het virus plat te slaan. En hoewel Corona nooit helemaal verdween, was China's aanpak ruim twee jaar lang succesvol, in die zin dat het aantal besmettingen laag bleef en het leven in de Chinese bubbel betrekkelijk ongestoord verder ging. Met een mengeling van verwondering en leedvermaak werd gekeken naar Westerse landen die het virus maar niet onder controle kregen.
Omikron maakt alles anders
De komst van de Omikron-variant maakte alles anders. Omikron geeft minder ernstige verschijnselen en dat gaf Westerse samenlevingen weer een beetje lucht. Maar in China, waar relatief weinig mensen over antistoffen beschikken omdat ze de ziekte hebben gehad of zijn gevaccineerd, begon deze besmettelijke Covid-variant juist aan een opmars.
De autoriteiten reageerden met het gebruikelijke recept: stug vasthouden aan het ZeroCovid-beleid. Aanvankelijk waren er maar een paar lockdowns tegelijk. Vervelend als je erin zat, maar medeburgers vonden dat een aanvaardbare prijs om de samenleving te beschermen. Maar momenteel, becijferde de Japanse financiële dienstverlener Nomura, zitten meer dan 410 miljoen Chinezen in een of andere lockdown - drie op de tien Chinezen! Desondanks loopt het aantal besmettingen steeds verder op; meer dan 40.000 maandag.
Economische en maatschappelijke prijs
Dat roept bij steeds meer de Chinezen de vraag op of de lockdowns, het eindeloze testen, de quarantaines nog wel werken en of de prijs van economische en maatschappelijke schade niet te groot wordt. Aanwijzingen voor groeiend maatschappelijk onbehagen waren er de afgelopen maanden voldoende.
Desondanks ging de leidende Communistische Partij er met gestrekt been in. Tijdens het Nationale Partijcongres eind oktober stak president en partijleider Xi nog de loftrompet over het ZeroCovid-beleid, waarbij -zo zei hij- mensenlevens boven alles werden gesteld. Er werd geen enkel perspectief geboden of maatregelen aangekondigd die versoepelingen op termijn mogelijk maken. Het beleid leek van een middel wel het doel geworden. Niet zo gek dat het protest zich nu direct richt tot het allerhoogste niveau.
Kaartenhuis
Het zorgwekkende is dat de Chinese overheid weinig speelruimte heeft om aan het ongenoegen toe te geven. Men heeft alle kaarten gezet op repressieve maatregelen en preventie verwaarloosd. Veel Chinezen zijn niet of slechts één keer gevaccineerd. En waar blijven de Chinese vaccins die net zo effectief zijn als die in het Westen ontwikkeld?
Het ZeroCovid-beleid is daarmee een kaartenhuis waar je niet naar believen een paar kaarten uit kunt trekken. Het virus loslaten is geen optie. Chinese wetenschappers hebben becijferd dat snelle versoepelingen tot een oversterfte van meer dan 1,5 miljoen zal leiden. Bovendien kan de Chinese gezondheidszorg een golf van Coronapatiënten helemaal niet aan. Het zal in alle grote steden leiden tot propvolle ziekenhuizen en uitpuilende mortuaria. Drie jaar geleden in Wuhan konden die verschrikkelijke beelden nog worden afgedaan als overmacht, maar zullen nu worden geassocieerd met falend leiderschap.
Binnenlandse dreiging
Dus wat zullen we de komende dagen zien? De overheid zal alles doen om te voorkomen dat het protest zich verder verspreidt. De censuurmachine draait op volle toeren en filtert zelfs tribunebeelden uit de (bijna-)rechtstreekse verslagen van WK-wedstrijden voor het geval voetballiefhebbers zich afvragen waarom in Qatar iedereen zonder mondkapje dicht opeengepakt sportwedstrijden bezoekt. De politie zal harder op gaan treden, tientallen demonstranten worden voor langere tijd vastgezet wegens het veroorzaken van problemen en wie het waagt zich op internet erover uit te laten wordt vervolgd wegens het verspreiden van illegale geruchten. Enkele kleine versoepelingen van het ZeroCovid-beleid worden afgekondigd.
Maar of het voldoende is om de geest weer in de fles te krijgen? Nog voor zijn herbenoeming als president staat Xi voor de grootste uitdaging van zijn bewindsperiode, die tot nu toe in het teken stond van een grotere grip op de maatschappij. Wie had gedacht dat het om een binnenlandse dreiging zou gaan?
Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!
