Kans dat China wapens wil leveren aan Rusland is niet zo groot

Headlines over de hele wereld: als China wapens levert aan Poetin wordt voor Washington een rode lijn overschreden en dat zal grote gevolgen hebben voor de Chinees-Amerikaanse relatie. Was getekend: Anthony Blinken, minister van buitenlandse zaken van de Verenigde Staten van Amerika.

Afgelopen zaterdagavond spraken Blinken en de hoogste Chinese diplomaat Wang Yi elkaar een uur in de marge van de München Veiligheidsconferentie MSC. Het eerlijke en openhartige onderonsje (diplomatentaal voor ruzieachtig) ging over ballonnen, uiteraard. Maar Blinken had ook nog een andere onderwerp aan de orde gesteld. Hij vertelde er uitgebreid over in tv-interviews die hij later aan Amerikaanse tv-stations gaf.

 

Sancties ontwijken

In zijn gesprek had hij China opgeroepen te stoppen Rusland te helpen met het systematisch ontwijken van economische sancties. Nadat Russische troepen Oekraine waren binnengevallen hebben een veertigtal voornamelijk Westerse landen sancties tegen Moskou afgekondigd. De rest van de wereld -zo'n 150 landen- niet. Wat China betreft is dat de VS een doorn in het oog. Anders dan de meeste landen is China namelijk een grote handelspartner van Rusland. Dat maakt westerse sancties beduidend minder effectief.

In diplomatieke kringen is te horen dat China weliswaar volop met Rusland handelt, maar dat het terughoudend is goederen of diensten te leveren die bruikbaar zijn op het slagveld. Uit vrees zelf geraakt te worden door sancties allereerst. Maar evengoed vanuit Beijings wens zich niet met Poetins oorlog te vereenzelvigen. Juist hierover kwam Blinken met brisante informatie.

 

Inlichtingen verkopen

De VS, zo zei hij, beschikken over informatie dat China "niet-dodelijke" hulp aan de Russische strijdkrachten verleent en "op zijn minst overweegt" om "lethal help", dodelijke middelen te leveren. Die niet-dodelijke hulp bestond uit inlichtingen die Chinese bedrijven aan de Wagner Group, een Russisch huurlingenleger, zouden geven.

Je vraagt je af over welke intel de Chinezen beschikken die Rusland zelf niet heeft. Maar mogelijk gaat het over exploitanten van commerciële satellieten waar Wagner meer op vertrouwt dan Russsiche spionage-satellieten. Of misschien duurt het te lang voordat Wagner die informatie van de Russische militaire inlichtingendienst krijgt. Zo goed ligt Wagner ook weer niet bij het ministerie van defensie in Moskou. Hoe dan ook, Blinken sprak expliciet over Chinese bedrijven, niet de Chinese overheid. Maar, zei hij suggestief, we weten allemaal dat Chinese bedrijven en de overheid nauw met elkaar verweven zijn. Waar wel wat op af te dingen valt overigens. Maar hij heeft natuurlijk gelijk als hij zegt dat Beijing er een eind aan kan maken als ze dat zou willen.

 

Munitie en wapens

Blinken ging verder te vertellen dat hij informatie had gekregen dat China overweegt ook dodelijke hulp aan de Russen te geven. Een stelling waarvoor hij "binnenkort" met bewijzen zou komen. Na enig aandringen door de interviewster preciseerde Blinken dat hij het had over munitie en mogelijk ook de wapens om die af te vuren.

China ontkende dat voornemen maandag. Het ontkende zelfs dat Rusland ook maar ooit om defensiematerieel had gevraagd. En de woordvoerder voegde er fijntjes aan toe: "Het zijn juist de VS die eindeloos wapens naar het slagveld sturen."

 

Majeure beleidswijziging

Dat Rusland hoopt of heeft gevraagd om Chinese wapens is niet onaannemelijk gezien de snel groeiende tekorten in een oorlog die veel meer uithoudingsvermogen vraagt dan tevoren in het Kremlin gedacht. Iets heel anders is waarom China daartoe nu opeens bereid zou zijn. Als China militaire hulp aan Rusland zou (gaan) leveren, zou dat een majeure beleidswijziging zijn. Sterker nog, het zou voor het eerst zijn dat China wapens verkoopt aan Rusland, in plaats van andersom.

China heeft niet veel met Poetins veldtocht op. Het land is gebaat bij rust en stabiliteit in de wereld, zodat het lekker kan handelen. Voorlopig is economische groei het levenselixer van de eenpartijstaat. De oorlog heeft de toch al hoge grondstof- en brandstofprijzen opgejaagd, waar China als fabriek van de wereld veel last van heeft. Bovendien heeft Poetins avonturisme de transatlantische band versterkt en president Biden in een positie gebracht waarin hij wat van zijn Europese bondgenoten kan verlangen. Terwijl China juist hoopte dat de EU een eigen koers zou varen (strategische autonomie) en geen partij zou kiezen in de Nieuwe Koude Oorlog met Amerika.

 

Formele neutraliteit

Desondanks heeft China Poetin nooit laten vallen. Men spreekt mooie woorden over soevereiniteit en territoriale integriteit, maar tot een veroordeling van de invasie kwam het tot nu toe niet. In het Westen wordt dat uitgelegd als Rusland steunen. Maar Beijing calculeert dat het Rusland in de toekomst nog hard nodig kan hebben en stelt zich formeel neutraal op.

Die omstandigheden zijn niet veranderd. Er is geen aanwijsbare reden die Beijing zou bewegen die positie te wijzigen en de Russen actief te gaan steunen. In tegendeel, zou je zeggen. Militaire steun zou de oorlog alleen maar verlengen en de Europeanen definitief in het Amerikaanse kamp jagen.

 

Waarom zei Blinken dit?

Het zou best kunnen dat Amerikaanse veiligheidsdiensten over informatie beschikken dat Rusland om wapens in China bedelt. Laten we ervan uitgaan dat politici uit eigenbelang proberen zo dicht mogelijk bij de waarheid te blijven. Blinken zei er niet bij hoe betrouwbaar die info is. En hij zei ook niet dat China echt van plan is dat verzoek in te willigen.

Er zijn twee mogelijke redenen waarom Blinken deze kwestie opspeelt en daar zo nadrukkelijk de publiciteit mee zoekt. Een binnenlandse en buitenlandse reden.

 

Binnenlandse politiek...

In eigen land is de politiek tot op het bot verdeeld. In de kwestie Oekraïne heeft Biden tot nu toe alle kikkers in de kruiwagen weten te houden. Maar naarmate de oorlog langer duurt en de militaire steun voor deze "Europese oorlog" steeds omvangrijker wordt, neemt het gemor met name in Republikeinse hoek toe. De vraag is gezien de smalle marges in het Capitool hoe lang Biden de ruimte behoudt om zijn beleid voort te zetten.

Er is echter één dossier waarover Republikeinen en Democraten het hartgrondig eens zijn: China. Dat land wordt als een existentiële bedreiging van Amerika's hegemonie beschouwd. Als China zich van een passieve tot een actieve steunpilaar voor Poetins veldtocht dreigt te ontpoppen, wordt het voor het Witte Huis een stuk eenvoudiger de handen op elkaar te krijgen voor omvangrijke en langdurige steun aan Oekraïne. Want dan raakt het direct de Amerikaanse nationale veiligheid, waar het dat nu indirect doet.

 

...en buitenlandse

Er is ook een buitenlandse politieke reden. En dan kom ik weer bij Wang uit. Die maakte afgelopen week een Europese goodwill tour die hem in Frankrijk, Italië, Duitsland en Hongarije bracht. Belangrijkste motief is China's wens dat de EU een zelfstandige koers ten aanzien van China blijft varen.

Wang had bovendien nieuws meegebracht. Hij vertelde Europese leiders dat de Chinese president Xi Jinping op vrijdag 24 februari, precies een jaar na het begin van de Russische inval, met een vredesinitiatief zou komen. Afgelopen zaterdag vertelde hij er in München het een en ander over. Xi's plan betreft een einde aan de oorlog, een blijvende vrede en de EU moet daar een beslissende rol in spelen.

 

Alarmbellen

In Europese hoofdsteden werd het idee gereserveerd ontvangen. Men is sceptisch over de mogelijkheid het conflict aan de onderhandelingstafel op te lossen, zonder dat het een onrechtvaardige vrede wordt (lees: het opgeven van Oekraïens territoir aan Rusland). Ook als dat betekent dat de oorlog onverminderd voortduurt ten koste van Oekraïense en Russische mensenlevens. Aan de andere kant benoemde Wang een aantal zaken die aantrekkelijk in de oren klinken: geen gebruik van nucleaire wapens, stoppen van geweld tegen burgers en geen strijd rond kerncentrales. Bovendien bestaat ook in Europa de vrees dat de burgers oorlogsmoe worden en gedoe over het prijskaartje van de oorlog ontstaat.

In Washington moeten echter alle alarmbellen zijn afgegaan toen Wangs plan via de Italiaanse minister van buitenlandse zaken voortijdig uitlekte. Want er is één ding wat meer wordt gevreesd dan China's passiviteit inzake het conflict en dat is China's bemoeienis. Behalve dat Beijing met een vredesinitiatief, hoe hol de woorden ook zijn, in de wereld een goede beurt maakt; Washington kan niet gerust zijn op een goede afloop om de simpele reden dat Xi een heel ander uitgangspunt heeft dan Biden. Xi wil vanwege de lange termijn dat Poetin (of een Poetinist) in Rusland in het zadel blijft, waar Biden dat juist wil voorkomen om Russische dreiging te elimineren en China's bondgenoot zoveel mogelijk te verzwakken. En dus was het voor Blinken heel aantrekkelijk om China's geloofwaardigheid als neutrale bemiddelaar bij voorbaat onderuit te halen.

 

UPDATE - Met het leveren van 'niet-dodelijke' hulp aan de Wagner Groep doelde Blinken waarschijnlijk op het Changsa Space Science and Technology Research Institute. Dit bedrijf werd vorige maand op een Amerikaanse sanctielijst geplaatst wegens het leveren van satellietbeelden aan Wagner. Bovendien, schrijft de Wall Street Journal, zou DJI lichte consumentendrones leveren, die door het Russische leger in Oekraïne worden ingezet voor verkenningsdoeleinden.

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

maandag 20 februari 2023