Xi's vredesplan weglachen is gemiste kans

China zou zijn toegang tot Poetins oor moeten gebruiken om de Russische invasie in Oekraïne te beëindigen. Het is al vaker gezegd en diverse regeringsleiders hebben ertoe opgeroepen. Maar een jaar lang bleef China met de armen over elkaar zitten en kwam niet verder dan af en toe te roepen dat de wapens moesten zwijgen en dat de soevereiniteit en territoir van staten moeten worden gerespecteerd. Maar de invasie expliciet veroordelen? Nee, dat kwam niet over de lippen van de Chinese top.

Daarom werd toch enigszins verrast opgekeken toen China's belangrijkste diplomaat Wang Yi vorige maand door Europa toerde met de mededeling dat China met een vredesinitiatief zou komen. Was China's geduld met de oorlog op en zou het zijn passiviteit loslaten? Of was dit bedoeld om zich te postioneren als redelijke wereldmacht bij ongebonden landen? Hoewel bij voorbaat werd getwijfeld aan China's geschiktheid als neutrale bemiddelaar, werd toch belangstellend uitgekeken naar Xi's plan. Al was het maar omdat in meerdere hoofdsteden inmiddels het besef indaalt dat dit weleens een zeer langdurige oorlog kan worden.

Geen beleidswijziging

Op vrijdag 24 februari, precies een jaar na de Russische inval, was het zover. China publiceerde een positioning paper bestaande uit twaalf punten. Als je een niet te groot lettertype zou gebruiken passen ze op één A4'tje (lees hier de volledige tekst).

De punten zijn niet nieuw. Ze vormen in feite een weerslag wat Beijing al een jaar beweert. Ze behelsen dus ook niet een Chinese beleidswijziging. De meeste punten zijn een open deur waar niemand tegen kan zijn. Er zitten een paar punten tussen die Rusland goed zouden uitkomen. En een expliciete veroordeling van de Russische agressie ontbreekt.

China en Westen diametraal tegenover elkaar

Vanuit Westers perspectief is het daarom een teleurstellend stuk. Daar valt wat voor te zeggen. Maar het zegt evengoed iets over een gebrek aan kennis van en/of realiteitszin over China's uitgangspositie. China vindt Poetins veldtocht niets. Die brengt voor China vrijwel louter nadelen met zich mee. Maar, calculeert Beijing, Rusland is wel een geopolitieke partner die men op termijn nodig heeft. Hoe sterker de VS en zijn bondgenoten een anti-Chinees beleid voeren, hoe belangrijker de band met Rusland voor China wordt. Wie daarom verwacht dat Beijing nu opeens Poetin keihard zou laten vallen doet aan wensdenken.

China handelt dus uit eigenbelang, maar is daarin natuurlijk niet anders dan andere partijen. Los van de vraag of Oekraïne en Rusland aan onderhandelingen toe zijn; de Westerse en Chinese vertrekpunten voor zo'n dialoog staan diametraal tegenover elkaar. China wil een eind aan de oorlog, maar voorkomen dat Rusland implodeert. Terwijl Westerse leiders steeds openlijker spreken over het doel een nederlaag toe te brengen die Rusland langdurig militair verzwakt en tot een regime change zal leiden. Daar kom je niet snel samen uit. Ondertussen wordt het conflict natuurlijk wel uitgevochten op Oekraiens grondgebied en zorgt daar voor enorme verwoesting en verlies van mensenlevens; het is goed om dat voor ogen te houden als er in de Washington, Brussel of Beijing over geopolitieke langetermijndoelen wordt gesproken.

Pragmatisch

In plaats van het Chinese initiatief weg te lachen of als onbruikbaar af te doen, zou het veel verstandiger zijn om te zien of er bruikbare elementen in zitten die op korte termijn wel soelaas bieden. En spreek China aan om zijn invloed in Moskou aan te wenden om de eigen woorden kracht bij te zetten. Dergelijke punten zijn bijvoorbeeld het ontzien van burgers en krijgsgevangenen, het beschermen van kerncentrales, afzien van kernwapens en het garanderen van de graanexport. Laat Xi zich daar vooral voor gaan inzetten. En nodig China dan gelijk uit voor de internationale Oekraïne wederopbouwconferentie URC2023 in Londen.

De Oekraïense president Volodymyr Zelensky ziet dit wel in. Hij verwelkomde China's bemoeienis en nodigde Xi direct uit voor overleg. Zelensky ziet natuurlijk ook wel in hoe de hazen lopen, maar hij is inmiddels gewend pragmatisch te handelen en kansen aan te grijpen, in plaats van zich dogmatisch in te graven in het morele gelijk. Laat China maar bewijzen dat het ernst is met hun initiatief. Voorlopig zijn de vooruitzichten zo somber dat alle beetjes helpen.

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!