Nationaal Volkscongres aan de hand van drie hoofdpersonen

Van 5 tot en met 14 maart stond Beijing in het teken van de Lianghui, de twee sessies. Daarmee wordt bedoeld dat overlappend het Nationaal Volkscongres (op papier het hoogste staatsorgaan) en de Politieke Consultatieve Conferentie (een adviescollege) in de Grote Hal van het Volk bijeenkwam. Aan de hand van drie hoofdrolspelers beschouwen we de belangrijkste uitkomsten.

 

Xi Jinping

Het was geen verrassing dat partijleider Xi Jinping een derde termijn als president van de Volksrepubliek werd gegund (2.952 stemmen voor; 0 tegen). Om deze noviteit mogelijk te maken werd China's grondwet eerder al gewijzigd. Het zegt veel over de sterke machtsbasis die Xi heeft verworven, maar evengoed over de wens van de communistische partij om de in eigen land betrekkelijk populaire Xi te behouden. De ongeschreven partijregels schrijven immers voor dat hij niet meer voor een herbenoeming in aanmerking komt en met pensioen moet. Xi en de partij houden elkaar in een houdgreep.

Voor hoe lang is de grote vraag. Op papier kan Xi ook na 2028 aanblijven, maar het is zeker niet gezegd dat de nu 69-jarige Xi een vierde termijn ambieert of krijgt gegund. Een met de gezondheid kwakkelende of plotseling overleden leider is een nachtmerriescenario voor de met stabiliteit geobsedeerde partijtop. Xi is er inmiddels in geslaagd vertrouwelingen te benoemen op zo'n beetje iedere sleutelpositie, dus zijn politieke nalatenschap is sowieso gegarandeerd.

 

In de slotrede van het congres noemde Xi "nationale hereniging" een prioriteit en essentieel voor zijn concept van nationale wedergeboorte. Daarmee blijft Taiwan dus topprioriteit. China zal zich actief verzetten tegen afscheidingsacties en externe bemoeienis met de kwestie Taiwan. Let op het woord 'actief'.

Hoewel niet verondersteld kan worden dat het beleid fundamenteel is veranderd, was toch opvallend dat het dreigen met militair ingrijpen ditmaal achterwege bleef. Xi sprak alleen over de "noodzaak om vreedzame ontwikkeling van de Chinees-Taiwanese betrekkingen te bevorderen".

 

Stabiliteit en veiligheid vormden een belangrijk onderdeel van Xi's speech. Hij wil het leger versterken om de soevereiniteit en nationale belangen te beschermen. Xi haalde daarvoor de beeldspraak 'Muur van Staal' maar weer eens uit de kast. Tijdens het congres werd bekend dat China zijn defensiebudget met 7,2 procent laat groeien; dat is een iets hoger groeitempo dan vorig jaar.

In een sessie achter gesloten deuren -maar geciteerd door de staatsmedia- had Xi uitgehaald naar Amerika. "Westerse landen geleid door de VS omsingelen en onderdrukken ons. Dat is een uitdaging voor China's ontwikkeling die we niet eerder hebben gezien." Niet verrassend, behalve dan dat Xi de VS bij naam noemde. Meestal worden de buitenlandse krachten die China zouden bedreigen in vage termen geduid. In dit verband moet ook Xi's oproep tot economische onafhankelijkheid worden gezien. Hij riep op tot extra inspanningen op het gebied van wetenschap en technologie.

 

Li Qiang

Het Volkscongres benoemde volgens verwachting China's tweede man Li Qiang tot premier. Hij is vertrouweling van Xi; hij was zijn stafchef in de periode dat Xi gouverneur in Zhejiang was. In de slipstream van Xi's carrière werd Li partijchef in Shanghai. En nu wordt hij naar Beijing gehaald om het kabinet te leiden.

Interessant is de vraag of Li, anders dan zijn voorganger Li Keqiang (geen familie), de ruimte krijgt om eigen beleid te ontwikkelen, bijvoorbeeld op economisch gebied. De Chinese economie kwakkelt met een groeitempo van 'slechts' drie procent in 2022; niet in het minst door het rigide ZeroCovidbeleid van de afgelopen drie jaar. Daarnaast zijn er problemen in de vastgoedsector, de schuldenberg, jeugdwerkloosheid en (op termijn) de slinkende beroepsbevolking als gevolg van vergrijzing.

 

Het congres keurde een hervormingsplan goed, waarbij de invloed en toezicht van de partij op de technologie- en financiële sectoren wordt versterkt. Dat past in het beleid dat Xi de afgelopen jaren heeft uitgerold: meer partij, minder markt. Vandaar dat reikhalzend werd uitgekeken wat Li over China's economische agenda zou zeggen.

Op maandag sloeg Li een positieve toon aan. Hij wil meer ruimte voor ondernemerschap en beloofde het zakenklimaat te verbeteren en een gelijk speelveld voor alle typen bedrijven. Hij noemde economische ontwikkeling "een fundamentele oplossing voor het creëren van banen." Hij sloeg zelfs een verzoenende toon aan betreft de relatie met de VS; Li zei dat de China en Amerika moeten en kunnen samenwerken en dat van ontkoppeling niemand beter zou worden.

 

Dat klinkt positief, maar tegelijkertijd antwoordde Li desgevraagd dat hij het uitvoeren en implementeren van de beslissingen van het centrale comité van de communistische partij als zijn belangrijkste taak ziet. Wat verder opviel was dat hij geen concrete beleidsvoornemens noemde om de economie te stimuleren of banen te creëren. Behalve dan dat hij overheidsfunctionarissen aanmoedigde vrienden te worden met ondernemers. Een voornemen dat eerder op enig wantrouwen dan enthousiasme in de zakengemeenschap mag rekenen.

Tijdens het congres werd de groeidoelstelling voor dit jaar op rond de vijf procent vastgesteld. Dat lijkt een bescheiden target nu China's economie na de Coronajaren weer van het slot is. Maar Li zei dat het "niet makkelijk" zal worden. Twee belangrijke functionarissen in China's financieel-economisch beleid blijven ondanks het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd aan: Yi Gang (China's centrale bankier) en Liu Kun (minister van financiën). Een teken dat China's politieke leiding op dit gebied rust en continuïteit wil.

 

Qin Gang

Waar we in het buitenland de komende jaren veel van zullen horen is de nieuwe minister van buitenlandse zaken Qin Gang. Hij was tot voor kort China's ambassadeur in Washington. Zijn benoeming is een signaal dat de relatie met die andere supermacht belangrijk is voor China. Qin wordt wel gerekend tot de Wolf Warrior-diplomaten. Dat is niet helemaal terecht. Hoewel hij onvermoeibaar China's standpunten verdedigde, onthield hij zich van stemmingmakerij, scheldpartijen of diplomatieke intimidatie.

Qin liet doorschemeren dat dit de koers blijft van China's buitenlandbeleid: "Het is onmogelijk te vragen dat China niet met woorden of actie mag reageren als zij word belasterd of aangevallen."

 

Tijdens een persconferentie op dinsdag waarschuwde Qin voor de verslechterende relatie met de VS en gaf Amerika daar de schuld van. "De VS spreekt wel over zogenaamde competitie, maar streeft naar isolatie en onderdrukking van China." En in verkeers-beeldspraak: "Als de Amerikaanse zijde niet afremt maar doorjakkert op het verkeerde pad, zijn er geen vangrails die een ontsporing of ongeluk kunnen voorkomen en zal er conflict en confrontatie ontstaan."

Kortom: waar het Nationaal Volkscongres doorgaans vooral over nationaal beleid gaat en voor binnenlandse consumptie is bedoeld, ging het dit keer verrassend veel over het buitenland. Economische hervorming zou prioriteit moeten zijn, Taiwan wordt topprioriteit genoemd, maar in de praktijk is de moeizame relatie met de VS de belangrijkste kopzorg voor de Chinese leiding.

 

Wat verder ter tafel komt

In het oog sprong dat China's meest seniore leiders de zwarte kleurspoeling in de Coronaperiode hebben afgezworen. Xi toonde zijn grijze haren en dat betekent dat andere partijkopstukken dat voorbeeld volgen. Dat is sinds de jaren '80 niet meer vertoond. De paradox doet zich voor dat China's leiders ouder zijn dan ooit en de ongeschreven pensioenregels aan hun laars lappen, maar tegelijkertijd hun ouderdom minder verbergen.

 

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

dinsdag 14 maart 2023