Opinie: Let op Chinese belangen zodat vrede een kans krijgt

De afgelopen maanden is er intensief diplomatiek verkeer tussen de Europese Unie en China. Zo ontving Nederland vorige maand vice-premier Han Zheng en vloog minister van buitenlandse zaken Hoekstra naar Beijing. Later dit jaar zal ook premier Rutte dat doen.

Vanwege strenge Corona-regels was er bijna drie jaar lang nauwelijks sprake van internationaal diplomatiek overleg met China, behalve dan per video call. Nu de Chinese reisrestricties zijn opgeheven is er sprake van een inhaaleffect. Er valt immers genoeg te bespreken over handel, kennisveiligheid, mensenrechten en spanningen rond Taiwan.

Sinds vorig jaar februari is daar een belangrijk gespreksonderwerp bijgekomen: Oekraïne. Westerse landen noemen de Chinezen partijdig, omdat zij niet zoals wij onvoorwaardelijk de kant van Oekraïne hebben gekozen en van wapens voorzien.

Afkeuring

China’s leiders vinden Poetins veldtocht maar niets en China heeft deze impliciet meermaals afgekeurd door te wijzen op het VN-handvest, waarin staat dat lidstaten geen geweld mogen gebruiken tegen de territoriale integriteit en politieke onafhankelijkheid van andere staten. Ook houdt het zich in grote lijnen aan sancties die Westerse landen tegen Rusland hebben afgekondigd. De Chinese handel met zijn noorderbuur steeg wel, maar procentueel lang niet zoveel als bijvoorbeeld India, Griekenland of Turkije, zoals de Atlantic Council becijferde.

Maar van een expliciete veroordeling is het desondanks nog niet gekomen. Vandaar dat in het Westen sceptisch is gereageerd op Chinese berichten dat zij zou willen bemiddelen tussen Oekraïne en Rusland. Gek genoeg vinden veel Europese politici wel dat China zijn invloed in het Kremlin moet aanwenden om vrede te bewerkstelligen, maar dan blijkbaar alleen op onze voorwaarden.

China calculeert dat de nadelen van de oorlog vooralsnog niet opwegen tegen het vervreemden van een bondgenoot die het op lange termijn broodnodig kan hebben. Hoe meer de Verenigde Staten en zijn bondgenoten China als rivaal gaan beschouwen en als zodanig behandelen, hoe belangrijker het voor Beijing is niet alleen te staan. Hoe meer dat in termen van democratie tegenover autocratie wordt gegoten, hoe steviger Poetin en Xi elkaar vasthouden. De wetenschap dat het militair superieure Westen geen twee majeure conflicten tegelijk kan uitvechten ziet China als een verzekeringspolis in een toenemend vijandige wereld. China’s innige relatie met Rusland is onderdeel van zijn afschrikking van de VS.

Hercalculatie

Naarmate de oorlog langer duurt en de kosten oplopen kan die calculatie veranderen. En wel op twee manieren. Ten eerste kunnen economische kosten China teveel worden, denk aan instabiliteit en onzekerheid op de wereldmarkten, verstoorde productieketens, stijgende energie- en grondstofkosten. Maar ook (geo)politieke kosten spelen een rol. China heeft al enkele nadelen moeten accepteren, zoals reanimatie van de NAVO, herwaardering van de transatlantische band in Europa en naarmate Russische troepen het oorlogsrecht vaker en ernstiger schenden wordt bovendien de internationale reputatieschade voor China’s opstelling groter. Dit kan betekenen dat China voor een steviger koers ten aanzien van Poetin kiest.

Maar het omgekeerde kan ook. Als China het gevoel krijgt dat Rusland de oorlog gaat verliezen, Poetin ten val komt en het gigantische buurland instabiel wordt of een pro-westerse koers gaat varen; dan zou een hercalculatie ertoe kunnen leiden dat het Rusland actief militair gaat steunen. Denk bijvoorbeeld aan enorme munitievoorraden waarmee China acute tekorten van het Russische leger kan oplossen. En dan heb ik het over pantservoertuigen, tanks en andere modern wapentuig nog niet gehad. Misschien niet genoeg voor Poetin om de oorlog te winnen, maar voldoende om hem niet te verliezen. Er ontstaat dan een frozen conflict dat het onmogelijk maakt om Oekraïne middels een NAVO-lidmaatschap veiligheidsgaranties te bieden.

Het is daarom wijs dat Westerse politici niet spreken in termen van een vernietigende Russische nederlaag, regime change in Moskou of het voor het Internationaal Strafhof brengen van Poetin. Dat zijn doelstellingen die China niet de goede, maar de verkeerde kant op doen bewegen. Wie wil dat China niet de kant van Poetin kiest, moet over zijn eigen schaduw van het morele gelijk stappen en Chinese belangen mee laten wegen.