Vijf vragen over China's exportrestricties op grondstoffen

Wat is er nu weer aan de hand?

Vanaf 1 augustus behoeven Chinese bedrijven die (halffabrikaten met) gallium of germanium naar het buitenland exporteren daarvoor een vergunning. Dat maakten het Chinese ministerie van handel en de centrale douane-administratie maandag bekend. Daarbij moeten Chinese leveranciers gegevens overleggen over hun klant, eindbestemming en toepassingen waarvoor de grondstoffen worden gebruikt.

 

Wat zijn in godsnaam gallium en germanium?

Gallium is een zilverwit metaal dat in kristalvorm wordt gewonnen. Het laat zich eenvoudig verwerken, geleidt goed en vloeit makkelijk uit, waardoor je er dunne spiegels mee kunt maken. Om die reden speelt gallium een belangrijke rol bij de productie van computerchips en zonnecellen.

Het scheikundig element germanium is een hard, grijswit halfmetaal dat tot de koolstoffen behoort. Het is een halfgeleider en gebonden aan andere elementen heeft het een aantal zeer specifieke eigenschappen. Het wordt gebruikt bij de productie van halfgeleiders voor de chipsindustrie. Het veel minder zeldzame en goedkopere silicium beschikt echter over de meeste eigenschappen van germanium en wordt daarom algemener gebruikt. Maar germanium is als grondstof weer belangrijk voor de productie van lenzen voor bijvoorbeeld nachtzichtkijkers en microscopen.

 

Waarom komt China juist nu met deze exportresticties op de proppen?

China wordt wel de Fabriek van de Wereld genoemd, maar voor de modernste technologie, machines en krachtige computerchips is het nog in hoge mate afhankelijk van het Westen. De laatste tijd wordt China geraakt door exportbeperkingen op dit gebied uit de VS.

Aanvankelijk ging het om zeer gerichte exportrestricties tegen Chinese afnemers die werkzaam zijn op het gebied van defensie of toeleverancier zijn aan China's binnenlandse veiligheidsapparaat en aldus mensenrechtenschendingen faciliteren. Maar allengs worden die exportbeperkingen breder en raken bijvoorbeeld ook Chinese bedrijven die zich bezighouden met kunstmatige intelligentie of de bouw van supercomputers.

 

Bovendien probeert de Amerikaanse overheid andere landen te overtuigen dergelijke hoogwaardige technologie ook niet meer aan China te leveren.  Vorige week maakte het Nederlandse kabinet bekend dat het bewilligt in de Amerikaanse wens vanaf 1 september geen exportvergunning meer te verlenen om bepaalde chipsmachines aan China te leveren.

De Chinese overheid vermoedt dat het hier niet alleen meer om nationale veiligheid gaat, maar dat Westerse landen proberen China's economie en ontwikkeling te dwarsbomen en willen daar iets tegenover stellen. China demonstreert daarmee dat in een geglobaliseerde wereld landen van elkaar afhankelijk zijn. China mag misschien leunen op Westerse high tech; op grondstoffengebied zijn wij juist weer afhankelijk van China.

De aankondiging komt bovendien enkele dagen voordat de Amerikaanse minister van financiën Janet Yellen Beijing bezoekt. Dat geeft de Chinese zijde een hefboom in de besprekingen.

 

Waarom heeft China voor Gallium en Germanium gekozen?

In China wordt 97 procent van al het gallium en 68 procent van het germanium gewonnen. Dat betekent dat het voor deze zeldzame aardmetalen lastig is om korte termijn voldoende alternatieven te vinden, mocht China geen exportvergunningen verlenen.

Ondanks de term zeldzame aardmetalen, zitten gallium en germanium niet alleen in China in de bodem. Gallium komt bijvoorbeeld ook voor in Japan, Zuid-Korea, Rusland en Oekraïne - germanium in Canada, Rusland, de VS en België. Ontginning is echter duur en gaat gepaard met milieuschade.

 

China speelt in de winning en handel in velerlei zeldzame aardmetalen een vooraanstaande rol, dus ga er maar vanuit dat beleidsmakers zeer zorgvuldig hebben gekeken naar de effectiviteit van deze keuze. Daarbij zal tevoren in kaart zijn gebracht wie de eindgebruikers van gallium en germanium zijn, zodat als het nodig is zeer specifieke landen en bedrijven worden getroffen. Denk daarbij aan defensiebedrijven, maar bijvoorbeeld ook een bedrijf dat medische apparatuur maakt zoals Philips.

En wie weet is er onder die beleidsmakers een poëtische geest, die -heel symbolisch- juist voor de aardmetalen heeft gekozen die hun naam ontlenen  aan de twee machtigste (industrie)landen in de EU: Frankrijk en Duitsland.

 

Wat gaat er nu gebeuren?

China heeft vooralsnog alleen aangekondigd dat de export van gallium en germanium vergunningplichtig wordt. Niet dat het de export verbiedt of nauwelijks vergunningen gaat afgeven. Het is dus een schot voor de boeg.

De Chinese regering gaat de komende tijd heel nauwkeurig volgen welke landen exportbeperkingen van moderne technologie aan China opleggen. Bedrijven in de VS kunnen hun borst natmaken, gezien de koers van de Biden-regering. Denk daarbij in eerste instantie aan de defensie-industrie, waarbij mogelijk ook wapenleveranties aan Oekraïne onder druk kunnen komen te staan.

Nederland is ook een van die landen die onder een vergrootglas liggen. Gaat het kabinet inderdaad met "chirurgische precisie" de export van chipsmachines van ASML reguleren, zoals minister Liesje Schreinemacher zei, dan vallen de gevolgen mee. Als China het gevoel krijgt dat de regeling wordt misbruikt om zijn economie en ontwikkeling af te remmen, dan zal het met gelijke munt terugbetalen.

 

Een interessante dimensie is de Europese Unie. Nederland is met zijn exportregime voor de troepen uit gaan lopen en heeft pas na aankondiging van de maatregelen Europese steun gezocht. Je mag aannemen dat in andere Europese hoofdsteden met gefronste wenkbrauwen wordt gekeken naar wat er nu gebeurt. Er zal druk op Nederland worden uitgeoefend om de verkoop van hoogwaardige chipmachines niet onnodig aan banden te leggen om te voorkomen dat de Europese industrie wordt getroffen. De Nederlandse regering kan daarbij in een spagaat komen tussen Amerikaanse druk en de wensen van de EU-partners.

Nederland zal een beroep doen op Europese solidariteit en schande spreken van China's economische chantage. Maar nieuwe escalatie is een riskante tactiek, nu de Chinezen hebben laten zien dat het ze menens is. Het annuleren van het aangekondigde bezoek van de hoogste EU-diplomaat Josep Borell is wat dat betreft een veeg teken.

 

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal of met creditcard. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

dinsdag 4 juli 2023