Q&A: Frans-Paul van der Putten over verkiezingen Taiwan

In het westen denken we al snel dat deze verkiezingen louter draaien om de relatie met China. Is dat ook zo of spelen nationale kwesties evengoed een rol?

"Sociaal-economische kwesties vormen een centraal thema bij de verkiezingen. Het gaat daarbij om zaken als pensioenen, onderwijs, sociale voorzieningen en huisvesting. Ook de energietransitie is een belangrijk onderwerp. Een vraagstuk daarbij is of Taiwan in 2025 moet stoppen met het produceren van kernenergie, zoals het voornemen is van de huidige regering."

"Overigens speelt bij economie en de energietransitie de relatie met het Chinese vasteland indirect wel een rol. Zo heeft China als grootste handelspartner van Taiwan veel invloed op de Taiwanese economie. Daarnaast is Taiwan sterk afhankelijk van de import van energie (olie, kolen en lng) vanuit het Midden-Oosten, Australië en Noord-Amerika. De aanvoer daarvan zou China met een zeeblokkade mogelijk kunnen verstoren, wat voor sommigen een argument is om niet te stoppen met kernenergie."

Laten we eerst naar de partij van de huidige president kijken: de DPP. Een nieuwe kandidaat, Lai Ching-te; hoe staat hij tegenover China?

"Lai zegt het Chinabeleid van de huidige president Tsai Ing-wen te willen voortzetten. De kern daarvan is dat Taiwan geen conflict met China wil en niet naar formele onafhankelijkheid streeft, maar wel probeert de feitelijke autonomie die Taiwan heeft te behouden en te versterken. De Chinese regering, die al niet blij was met het beleid van Tsai, lijkt bezorgd dat als Lai eenmaal aan de macht is, hij toch meer richting onafhankelijkheid zou kunnen bewegen. In het verleden, voordat hij zijn huidige functie van vice-president had, had Lai zich uitgesproken als voorstander van onafhankelijkheid."

De belangrijkste uitdager is Hou Yu-ih van de KMT. Waar staat hij voor?

"Hou wil op hoofdlijnen hetzelfde als Lai: geen oorlog met China of formele onafhankelijkheid, behoud van autonomie. Een verschil is dat Hou een beleidsprincipe van de voormalige president Ma Ying-jeou dat bekend staat als ‘1992-consensus’ opnieuw wil invoeren. Ma (KMT) was president van 2008-2016. Volgens de 1992-consensus maken Taiwan en het vasteland van China (in theorie) deel uit van hetzelfde land. Daarbij is niet gespecificeerd wie de legitieme regering van dat land is of welke staatsvorm het land heeft."

"Dit uitgangspunt maakte het mogelijk voor Taiwan en China om op een aantal gebieden samen te werken. Toen DPP-leider Tsai Ing-wen in 2016 president werd verwierp zij echter de gedachte dat Taiwan en het Chinese vasteland deel uitmaken van hetzelfde land. Hernieuwde acceptatie van de 1992-consensus is een voorwaarde die de Chinese regering sindsdien stelt aan verbetering van de betrekkingen met Taiwan."  

Dan is er nog een derde kandidaat: Ko Wen-je. Zijn campagne lijkt onvoldoende succesvol om mee te dingen om het presidentschap, maar kan hij indirect invloed hebben op de nek-aan-nekrace tussen Lai en Hou?

"Ook Ko wil de huidige status van Taiwan behouden. Wat betreft de 1992-consensus stelt hij dat DPP en KMT zich te zeer door ideologie laten leiden. Hij vindt dat Taiwan en het Chinese vasteland ‘deel zijn van dezelfde familie’, waarmee hij op dat punt dichter bij KMT dan DPP staat. Maar tegelijkertijd wil hij de 1992-consensus niet expliciet als uitgangspunt accepteren voor zijn beleid omdat die slecht ligt bij een groot deel van de Taiwanese bevolking."

"Als Ko geen president wordt kan hij toch een politieke rol van betekenis spelen als DPP en KMT allebei op eigen kracht geen meerderheid in het parlement halen en zijn partij, de TPP, het verschil kan uitmaken als coalitiepartner."

We lezen veel over beïnvloeding van de verkiezingen door China. Gezien het feit dat dit soort activiteiten eigenlijk permanent plaatsvinden; in hoeverre slaagt China erin daadwerkelijk invloed op de uitslag uit te oefenen?

"Wat de Chinese regering in elk geval wil bereiken is voorkomen dat de Taiwanese bevolking stemt op een partij of een presidentskandidaat die het eiland formeel tot een onafhankelijke staat wil maken. Het dreigen met militair ingrijpen is effectief want niemand wil een oorlog. Dus in die zin heeft China grote invloed op de verkiezingen."

"Waar het minder invloed op heeft is welke kandidaat gaat winnen. De regering in Peking lijkt een duidelijke voorkeur te hebben voor Hou van de KMT. Toch staat Lai voor in de opiniepeilingen. In hoeverre beïnvloedingspogingen vanuit China de positie van Hou, en mogelijk ook die van Ko, helpen is moeilijk te zeggen. Het kan ook zijn dat een deel van de kiezers juist op Lai stemt in reactie op berichten over Chinese beïnvloeding."

"Overigens is het beïnvloedingsbeleid vanuit het vasteland niet uitsluitend gericht op de uitkomst van de verkiezingen. Militaire en economische middelen zijn ook buiten de verkiezingen om de belangrijkste instrumenten die de Chinese regering heeft om te voorkomen dat Taiwan een onafhankelijke staat wordt en om dichterbij het voor China belangrijke doel van eenwording te komen."

Het Chinese beleid ten aanzien van de regering Tsai Ing-wen is niet heel succesvol gebleken. In hoeverre is de kans aanwezig dat Beijing ook een nieuwe start wil maken, ongeacht wie er president wordt?

"De betrekkingen tussen de Volksrepubliek en Taiwan zijn verslechterd sinds Tsai in 2016 aan de macht kwam en de Taiwanese regering afstand nam van de 1992-consensus. De DPP maakt bovendien een goede kans de presidentsverkiezingen nu voor de derde keer op rij te winnen. Dat zijn geen gunstige ontwikkelingen voor de leiders in Peking. Aan de andere kant is de situatie niet fundamenteel veranderd sinds 2016. Er is geen oorlog uitgebroken en zowel Tsai als Lai zeggen niet naar formele onafhankelijkheid te streven. Dus zo onsuccesvol is het Chinese beleid misschien ook niet geweest, ook gezien de vraag wat dan de alternatieven waren voor de Chinese regering."

"Een groot en groeiend deel van de Taiwanese bevolking vindt dat Taiwan een eigen identiteit heeft die grotendeels los staat van die van China. De sterke positie van de DPP sinds 2016 is een uiting daarvan. Dit is niet alleen het gevolg van actuele ontwikkelingen in de Chinees-Taiwanese relatie. Sinds 1895 vormden het eiland en het vasteland alleen tijdens een periode van 4 jaar (1945-1949) een bestuurlijke eenheid."

"Het lijkt mij waarschijnlijk dat China het beleid blijft voeren dat het de afgelopen decennia had. Geleidelijk toenemende militaire en diplomatieke druk in combinatie met uitgebreide economische banden zolang de DPP aan de macht is. En nog nauwere economische betrekkingen met op de achtergrond een meer constante mate van militaire en diplomatieke druk als de KMT de regering vormt. Maar doordat de geopolitieke rivaliteit tussen China en de VS sterk is toegenomen en Taiwan daarin een centrale rol speelt, is China’s Taiwanbeleid minder voorspelbaar geworden."

Meer weten? Zie dan ook de site van Taiwan Radar.