Q&A: prof Hendrik Vos over het EU-voorzitterschap van België

Wat hoopt de federale regering van Alexander de Croo tijdens het voorzitterschap minimaal te bereiken?

"Er moet snel gehandeld worden: in april is er al de laatste zitting van het Europees Parlement, dus om wetgevende dossiers af te ronden zal de regering een sprint moeten trekken. Het is zeker de bedoeling om het asiel- en migratiepact af te ronden, omdat dit thema sterk zal leven tijdens de verkiezingscampagne. De regering zal het signaal willen geven dat dit thema nu ook door Europa kan worden aangepakt."

"Daarnaast zijn er nog tientallen dossiers die zich in de eindfase van de onderhandelingen bevinden en die goed zijn voorbereid door diplomaten en experts. De verwachting is dat het zal lukken om vele van deze kwesties af te ronden. In de tweede helft van het voorzitterschap zal er meer gelegenheid zijn om vooruit te blikken: welke thema’s moeten in elk geval door de volgende Europese Commissie worden opgepikt? Uiteraard kan België dat niet dicteren, maar de sfeer wordt wel mee bepaald door de gesprekken die straks gevoerd zullen worden. En de agenda daarvan kan door België worden beïnvloed."

Ondertussen speelt er van alles in de wereld, waarin de EU ook geopolitiek een rol speelt. Hoe staat België in het dossier Oekraïne?

"België blijft Oekraïne onverkort steunen. In vergelijking met vele andere landen was de Belgische steun aan Oekraïne, zeker op militair vlak, eerder bescheiden. Maar dat betekent niet dat België in Europees verband niet zou pleiten voor extra hulp voor Oekraïne. Er is in België ook weinig onenigheid: de verantwoordelijke voor de oorlog is Russisch president Vladimir Poetin. De politieke consensus is groot als het daarover gaat."

"Partijen die traditioneel wat meer sympathie hebben voor de houding van Rusland, zoals extreemrechts, houden zich nogal op de vlakte omdat ze merken dat ook de publieke opinie de kant van Oekraïne blijft kiezen. Tegelijk is er, net als in andere lidstaten, ook wel sprake van een zekere vermoeidheid. De gretigheid waarmee de oorlog in de begindagen gevolgd werd is weggeëbd en de ontgoocheling over het mislukte zomeroffensief maakt ook dat de steun minder enthousiast beleefd wordt."

Dezelfde vraag, maar dan over het conflict Israël/Hamas?

"Het conflict tussen Israël en Hamas, en bij uitbreiding de Palestijnen, beroert de bevolking, ook in België. Traditioneel heeft België wat meer begrip voor de positie van de Palestijnen dan vele andere lidstaten. Dat is zeker het geval bij linkse partijen en bij de moslimgroepen, maar ook in bepaalde delen van de Vlaamse beweging is er een haast natuurlijke sympathie voor 'het onderdrukte volk’. Dit geldt echter niet voor de hele Vlaamse beweging. Een andere vleugel heeft, net als diverse andere rechtse partijen in Europa, meer sympathie voor Israël. De kwestie leeft dus ook in politiek België en verdeelt de partijen."

Uiteraard ben ik benieuwd naar het China-dossier. Ik krijg de indruk dat men in België een strengere koers richting China voorstaat dan in de Commissie en veel andere hoofdsteden.

"Er is een zekere alertheid binnen België als het over China gaat. Principieel vinden de meeste politieke partijen dat we voorzichtig moeten zijn in de samenwerking. Het pleidooi voor meer strategische autonomie in Europa wordt algemeen gesteund."

"Tegelijk zijn er heel wat concrete dossiers waarin dan toch wordt samengewerkt met China, bijvoorbeeld als het gaat over de aankoop van elektrische bussen. De pragmatiek maakt dat politici toch vrij intens zaken blijven doen met het land."

De komende periode zullen er in België meerdere verkiezingen plaatshebben in juni. In hoeverre speelt dat nog een complicerende rol?

"De regionale, federale én Europese verkiezingen worden in België op dezelfde dag georganiseerd: 9 juni. Op dat moment loopt het Belgische voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie op z'n einde. Het is de vraag of Belgische ministers zullen proberen om dit voorzitterschap in hun campagne te betrekken: als ze naar buiten kunnen komen als ‘staatslieden’ die tegengestelde belangen kunnen verzoenen en daar internationaal respect voor afdwingen, dan levert hun dat misschien ook binnenlandse populariteit op."

"Het is ook mogelijk dat ze zich net stugger tonen in onderhandelingen en minder compromisbereid zullen zijn, omdat ze aan hun kiezers willen tonen dat ze toch in de eerste plaats de eigen nationale of regionale belangen verdedigen. Het is weinig waarschijnlijk dat dit laatste op grote schaal zal gebeuren, hoewel het ook niet onmogelijk is, bijvoorbeeld als het gaat over milieudossiers. Sommige Vlaamse partijen proberen rond dit thema in Europa op de rem te staan en willen dat misschien ook wel aan hun kiezers duidelijk maken. Dat zou uiteraard negatief afstralen op het voorzitterschap."