Vijf vragen over EU-actie tegen Chinese bedrijven

Wat is er precies gebeurd?

Donderdag deden ambtenaren van de Europese Commissie, begeleid door lokale politiemensen, invallen in kantoren van het Chinese staatsbedrijf Nuctech in Rotterdam en Warschau. Nuctech maakt scanapparaten die worden gebruikt voor controles door douane en beveiligers op vliegvelden en havens.

Diezelfde dag maakt de Commissie bekend dat het een onderzoek instelt om vast te stellen of de Chinese overheid zijn thuismarkt afschermt voor buitenlandse fabrikanten van medische apparatuur, zoals Philips.

Vrijdag maakte de Commissie bovendien bekend dat het Shein heeft aangewezen als Uitzonderlijk Groot Internetplatform. Dat betekent dat deze populaire shoppingapp voor (voornamelijk) kleding aan extra Europese regels moet voldoen op het gebied van consumentenbescherming en het tegengaan van handel in gevaarlijke en namaak-merkartikelen.

Laten we bij Nuctech beginnen. Waarom is de inval betekenisvol?

Onderzoeken naar oneerlijke concurrentie door Chinese bedrijven zijn niet nieuw, denk aan Europese navorsing naar elektrische voertuigen, windmolens en zonnepanelen. Allemaal onderzoeken naar de vraag of Chinese bedrijven dankzij staatssteun en/of prijsdumping goedkoper producten op de Europese markt aanbieden dan andere bedrijven. Maar dat waren (vooralsnog) papieren onderzoeken.

Nieuw is dat de Commissie voor het eerst daarbij machtsmiddelen inzet. Het laat ambtenaren met ondersteuning van de sterke arm invallen doen, waarbij administratie en elektronische apparatuur als mobiele telefoons en laptops in beslag zijn genomen voor onderzoek. Blijkbaar denkt de Commissie daar bewijs te vinden over ongeoorloofde staatssubsidies of correspondentie met de opdracht tegen of onder de kostprijs te leveren.

Die inval heeft bij Chinese bedrijven in Europa tot een schokgolf geleid. Want als er bij Nuctech de Commissie met een stapel lege dozen op de stoep staat, dan kan dat in andere sectoren uiteraard ook gebeuren. Het Europese management van Chinese bedrijven hebben wat soulsearching te doen; kunnen zij als dat nodig is met droge ogen beweren dat hun geen valse concurrentie te verwijten valt?

Overigens werd hier en daar een verband gelegd met wantrouwen jegens Nuctech; sommige China-haviken waarschuwen al langer dat de Chinese overheid meekijkt met scanners die in andere landen operationeel zijn. Dat is sowieso niet zo waarschijnlijk (wat heb je aan de wetenschap dat iemand een stapel A4'tjes en een broodtrommel in zijn koffer heeft). Maar daar heeft dit onderzoek niets mee van doen. Dat richt zich volledig op mededinging.

En het onderzoek naar de markt van medische apparaten dan?

Je zou misschien zeggen: niks nieuws, want de EU zit de laatste tijd als een bok op de haverkist als het om oneerlijke concurrentie gaat. Maar hier wordt wel degelijk een formidabele nieuwe stap genomen. Het onderzoek richt zich namelijk niet op verstoring van de interne markt, maar over de vraag of Europese bedrijven op de Chinese markt op een gelijk speelveld kunnen rekenen.

De EU laat daarmee zijn marktmacht gelden in een andere jurisdictie. In die van de tweede economie ter wereld nog wel. Dat is mogelijk dankzij het nieuwe International Procurement Instrument, dat sinds kort van kracht is. Hier gaan we nog veel van horen, want China is niet het enige land dat hiermee te maken krijgt.

En de regels voor Shein?

Ook nieuwe EU-regelgeving: de Digital Services Act die vorig jaar van kracht is geworden. Die bevat een hele serie regels waar alle crossborder internetplatforms aan moeten voldoen op het gebied van data en privacy. Voor de grote platforms gelden bovendien extra regels.

Vorig jaar werd een lijst gepubliceerd met 19, voornamelijk Amerikaanse zoekmachines, online marktplaatsen en sociale media. AliExpress en TikTok werden toen ook aangemerkt als Uitzonderlijk Groot Internetplatform. Later werden daar drie grote pornosites aan toegevoegd en nu dus ook Shein. Je mag aannemen dat Temu er op enig moment ook op komt.

De bedoeling is dat de Europese consument wordt beschermd tegen grote internetpartijen die in een juridisch niemandsland opereren. Wie met Europese internetgebruikers te maken heeft, moet aan Europese regels voldoen, ongeacht of jouw bedrijf zich nu in Amerika of China bevindt.

Is het toeval dat dit allemaal in een week samenkomt?

Sommige analisten denken dat de de Commissie een schot voor de boeg geeft voorafgaand aan het eerste post-Corona bezoek van Xi Jinping aan Europa. De Chinese president landt 5 mei in Frankrijk en reist dan door naar Servië en Hongarije. De regeringen van die drie landen zijn betrekkelijk pragmatisch als het om China gaat.

Aan de andere kant is er iedere keer wel iets waardoor het moment betekenisvoller lijkt dan het is. Europese en Chinese hoogwaardigheidsbekleders lopen immers bij elkaar de deur plat.

Europese landen hebben jarenlang tevergeefs geklaagd over oneerlijke concurrentie totdat de lidstaten het eindelijk eens waren dat er wat aan gedaan moest worden. De Europese Unie doet waar het goed in is: regels maken. En dat nieuwe instrumentarium wordt nu voor het eerst toegepast.

Als je al een achterliggende reden zoekt voor de timing van al dit machtsvertoon, dan zijn het eerder de Europese verkiezingen in juni. De Commissie kan op deze manier aan de kiezers laten zien dat de Europese Unie misschien een grote regelmachine is, maar ook een brede rug waarachter de lidstaten kunnen schuilen als grote landen als China worden aangesproken.