Quick scan: China, Iran en oorlogsdreiging Midden-Oosten

1) De Chinese en Iraanse betrekkingen gaan ver terug, denk alleen maar aan de karavaanroutes tussen oost en west die teruggaan tot voor het jaar 0. Na de Iraanse revolutie van 1979 dreven westerse sancties het nieuwe islamitische regime richting de Sovjet-Unie en China.

 

2) China is de belangrijkste afnemer van Iraanse olie en Chinese staatsoliemaatschappijen exploiteren olievelden in Iran. Nadat Trump in 2018 de Irandeal afblies (en de sancties tegen Iran in stand bleven) sloten beide landen in 2020 een 25-jarig samenwerkingsverdrag.

 

3) De handelsrelaties tussen China en Iran zijn dus goed. Op politiek gebied delen beide regeringen een afkeer van een wereldorde die door het Westen wordt gedicteerd.

 

4) Toen na 7 oktober de Gaza-oorlog uitbrak heeft China vrij snel zijn neutrale houding laten varen en zich openlijk uitgesproken voor de Palestijnse zaak. China pleit voor een onmiddellijk staakt-het-vuren en een tweestatenoplossing.

 

5) China verspeelde daarmee Israël, met wie het tot een jaar geleden goede relaties onderhield. Economisch waren de belangen misschien niet groot, maar wel belangrijk op de terreinen hightech en veiligheid. Benjamin Netanyahu omschreef de relatie met Israël in 2017 nog als een “hemels huwelijk”.

 

6) In China’s calculatie zijn de banden met Arabische landen van groter belang. China is een netto-importeur van energie en die komt voor een belangrijk deel uit het Midden-Oosten. Door zich hard te maken voor de Palestijnse zaak krijg je daar al snel de handen op elkaar.

 

7) Bovendien levert het steun op in het Mondiale Zuiden, waar men Israël als kolonisator van de Palestijnse gebieden beschouwt. De onvoorwaardelijke steun vanuit de VS en EU voor Israël wordt er bovendien als voorbeeld van Westerse hypocrisie gezien als het gaat om mensenrechten en internationaal recht.

 

8) Kortom, vanuit Chinees perspectief is de situatie in het Midden-Oosten een uitgelezen kans om zijn geopolitieke positie te verstevigen ten koste van het Westen: big wins, low costs.

 

9) Maar dat betekent niet dat China content is met de escalatie tussen Iran en Israël. En wel om drie redenen.

 

10) Oorlog is niet goed voor de internationale handel. Zeker als het conflict intercontinentaal containervervoer treft in bv het Suezkanaal en/of de Rode Zee.

 

11) Voor een netto-importeur van energie is het vooruitzicht van stijgende olieprijzen onaantrekkelijk. Als een conflict het verkeer van tankers in de Perzische Golf lamlegt zullen de olieprijzen door het dak gaan.

 

12) Als het tot een oorlog tussen Israël en Iran komt, brengt dat China in een vergelijkbare positie als het heeft met Rusland in het Oekraïneconflict: het leidt tot grotere spanningen met het Westen en mogelijk nieuwe sancties die ook China raken. China had nooit gedacht dat het Oekraïneconflict zo lang zou duren, het Westen verenigd zou reageren en de relaties met de EU-lidtstaten zo zou verzuren.

 

13) Om die redenen geloof ik dat China wel Iran steunt, maar niet happig is op verdere escalatie van het conflict. Het Westen kan hier gebruik van maken door bij China aan te dringen hun invloed in Teheran aan te wenden. Verwacht hiervan echter geen wonderen; Xi heeft de ayatollahs niet aan een touwtje, net zoals Biden beperkte invloed heeft op Netanyahu.

 

14) Bedenk hoe het de geopolitieke verhoudingen zou beïnvloeden als Israël de olie-infrastructuur van Iran zou bombarderen. Dat treft direct Chinese belangen in de vorm van de olievelden en infrastructuur die door Chinese staatsoliebedrijven wordt geëxploiteerd en er kunnen Chinese burgers bij gedood worden. Dat zou betekenen dat de Chinese regering onder druk komt te staan om Iran volop te steunen in het conflict.

dinsdag 8 oktober 2024