Opinie: moraliteit helpt ons niet met China

Wie de wereld indeelt in goed of fout, loopt al snel tegen beperkingen aan. Op de Democratie Index die The Economist Intelligence Unit ieder jaar samenstelt staan bijvoorbeeld maar 24 landen die als volledige democratie kunnen worden gekwalificeerd. Dat zijn er minder dan er EU-lidstaten zijn. Ook op landen die wij tot het kamp van de gelijkgestemde democratieën rekenen, zoals India of Brazilië, valt wel iets aan te merken. Geen democratie zo bont, of er zit wel een vlekje aan.

Praktisch gezien zou de wereld heel klein worden als je je alleen met gelijkgestemde democratieën inlaat. In drie continenten zouden er maar een handjevol naties zijn met wie we kunnen optrekken. China’s leiders begrijpen heel goed dat in internationale organisaties iedere lidstaat één stem heeft, of die nou 1,4 miljard of 900 inwoners telt.

Gedachte-experiment

In dit verband is het ook een aardig gedachte-experiment om te spiegelen hoe andere landen naar ons kijken. Want het begrippenpaar moreel en amoreel is een subjectief criterium. Misschien vinden ze in andere landen onze wetgeving op het gebied van abortus, euthanasie of drugs wel heel amoreel. Of onze dubbele moraal als het om mensenrechten en internationaal recht gaat, waarbij we de één (Rusland) keihard aanpakken en de ander (Israël) de hand boven het hoofd houden.

Hoe onbruikbaar het begrip in de hedendaagse internationale politiek is, bleek vorige maand weer eens op de Internationale Veiligheidsconferentie in München. Daar meende de Amerikaanse vicepresident J.D. Vance zijn naaste bondgenoten de les te moeten lezen over het democratische gehalte van hun regeringen. Hij vroeg zich hardop af of Europa en de VS nog wel dezelfde waarden delen en dreunde een aantal hele en halve leugens op om zijn betoog te ondersteunen.

Koopman of dominee

Wie de discussie terugbrengt tot koopman of dominee, maakt een karikatuur van de werkelijkheid. Onze relatie met China is veelkleuriger dan dat; naast koopman én dominee bijvoorbeeld ook kankeronderzoeker, boer of energieproducent. China is er nou eenmaal en gezien de omvang van zijn bevolking en economie moeten wij ons met dat land zien te verhouden, of we China’s beleid nou leuk vinden of niet.

Een diplomatiek gezegde luidt: op het internationale toneel is niet beslissend wie goede vrienden zijn, maar waar belangen in de tijd samenvloeien. En dat brengt mij bij de centrale vraag van het betoog van Wits en Groenewegen-Lau: moet het Nederlandse kabinet nieuwe, strengere restricties opleggen aan de export van hoogwaardige chiptechnologie naar China?

Protectionisme

Het gaat om inhoudelijke keuzes die verder gaan dan moraliteit en trouwens ook de winstgevendheid van export van chipmachines. China is misschien niet onze grootste vriend, maar ook niet onze vijand. Dienen extra restricties alleen de nationale veiligheid (en van welk land dan precies), of speelt protectionisme ook een rol? En als we het eens zijn dat kunstmatige intelligentie belangrijk zal zijn voor toekomstige oorlogen, heeft het afremmen van AI-technologie dan wellicht onbedoelde consequenties op andere terreinen als – ik noem maar eens wat – medische diagnostiek, het optimaliseren van land- en tuinbouw of slimmer energiegebruik?

Het vorige Nederlandse kabinet heeft een vergaande concessie gedaan aan de Amerikaanse wens om de machines die halfgeleiders met de grootste rekenkracht produceren niet aan China te leveren. Je kunt best een discussie voeren of dat voldoende is. Maar doe dat op basis van alle relevante argumenten.