Vijf vragen over het derde plenum

Het derde wat?

Het Derde Plenum. De Chinese staatsinrichting is complex, maar in het kort komt het hier op neer. De partij beslist, het bestuur voert uit. Op papier is het Nationale Volkscongres het hoogste orgaan van China, maar in de praktijk zijn de bijeenkomsten van dit congres strak geregisseerde zittingen met een groot ceremonieel karakter. Het enorme congres komt bovendien maar een keer per jaar bij elkaar.

Maar het is de communistische partij die in feite aan de touwtjes trekt. Je zou dus zeggen dat het Nationale Partijcongres het belangrijkste orgaan is, maar dit enorme congres komt maar een keer in de vijf jaar bij elkaar. Dan wordt het Centraal Comité gekozen en dat is feite de machtigste club van China. Hier vindt politiek inhoudelijke discussie plaats over de koers van de Volksrepubliek. Het plenum is een vergadering waar het Centraal Comité en subcomités in zijn complete bezetting bij elkaar komen.

Waarom is dit zo'n belangrijke gebeurtenis?

Het derde plenum wordt ongeveer een jaar gehouden na een leiderschapswissel. Partijleider en president Xi Jinping, premier Li Keqiang en andere leiders hebben dus de tijd gehad om zich in te werken en doelen te formuleren die ze willen realiseren in de negen jaar dat ze nog aan de macht zijn.

Het derde plenum is dé plek om plannen en hervormingen te lanceren. In het verleden zijn er zelfs beslissende bijeenkomsten geweest, zoals in 1978, toen Deng Xiaoping de opendeurpolitiek aankondigde die de basis vormt voor het economisch succes van China zoals we dat vandaag de dag kennen. En in 1993 kondigde partijleider Jiang Zemin liberaliseringen aan die het mogelijk maakte dat China toetrad tot de Wereld Handels Organisatie. Het derde plenum van 2003 onder leiding van Hu Jintao was juist weer teleurstellend. Hu zei zelf in 2012 bij zijn machtsoverdracht aan Xi Jinping dat China hoognodig nieuwe hervormingen behoeft. Mede daardoor zijn de verwachtingen nu hooggespannen.

Wat staat er op de agenda? (En wat niet?)

Vooral economische hervormingen. China's oude vertrouwde recept voor groei raakt uitgewerkt. Maar de machthebbers begrijpen dondersgoed dat ze de groeimotor aan de gang moeten houden om sociale stabiliteit te bewaren. Immers, de legitimiteit van de alleenheerschappij van de communistische partij is voor het grootste deel gebaseerd op het feit dat China vooruitgang boekt en zijn burgers een beter leven krijgen.

Economische hervormingen zijn daarvoor onontbeerlijk. Meer markt, minder overheid. Meer binnenlandse concurrentie, minder hindernissen voor buitenlands kapitaal om naar China te stromen.

Men zal zeker ook over belastinghervormingen en de schuldenlast van lokale overheden spreken.

Ook sociale hervormingen staan op de agenda, al is het onzeker of daar overeenstemming over zal worden bereikt. Denk dan aan het pensioenstelsel, een algemene ziektekostenverzekering, de eenkindpolitiek, woonvergunningen (hukou) en grondpolitiek.

Politieke hervormingen echter zijn niet te verwachten. Voor het plenum maakte de partij klip en klaar duidelijk dat men 'Mao's verworvenheden' niet wil verkwanselen.

Wordt het werkelijk zo'n beslissende gebeurtenis?

De verwachtingen zijn inmiddels zo hoog gespannen, dat het bijna alleen maar kan tegenvallen. Maar dat er nieuw beleid wordt aangekondigd is wel zeker. Het plenum vergadert achter gesloten deuren en deelnemers zijn vier dagen in een hotel opgesloten. Pas na afloop verschijnt er een perscommuniqué met de besluiten van het plenum.

Dan wordt het opletten geblazen! Hoe gedetailleerder de beleidsvoorstellen zijn geformuleerd, hoe groter de eensgezindheid van de plenumdeelnemers en hoe groter de kans dat beleid snel wordt uitgevoerd. Is de formulering vaag, dan duidt dat op meningsverschillen en moet er over onderwerpen worden doorgepraat.

Vergis je niet, sinds de Mao-tijd is het Chinese bestuur op consensus gericht. Conservatieve communisten, tegenwerking van de machtige staatsbedrijven en lokale overheden kunnen hervormingen dwarsbomen.

Wie komen er eigenlijk naar dat derde plenum?

Het gaat om 376 deelnemers, afkomstig uit het partijapparaat, het bestuur en het leger. Het zijn de 205 vaste leden van het Centraal Comité en hun 167 plaatsvervangers, aangevuld met de vier leden van het staand comité van het politbureau die niet al in het Centraal Comité zitten. 

De locatie is geheim, maar voorgaande bijeenkomsten waren allemaal in het Jingxi Hotel (foto), een niet zo'n best bekend staand hotel in het westen van Beijing.