Derde plenum afgerond: voorzichtig einddocument

Vier dagen lang vergaderde de top van de communistische partij in Beijing achter gesloten deuren in een hotel van het leger. Eind van de dinsdagmiddag begon staatspersbureau Xinhua in een serie van berichten de resultaten van het overleg de wereld in te sturen.

Vanzelfsprekend bevat het communiqué de ronkende teksten die we van de communistische propaganda kennen. Het plenum had 'over belangrijke onderwerpen [besloten] betreffende veelomvattende verdiepende hervormingen'. Verdere ontwikkeling is de 'sleutel tot het oplossen van alle problemen van China'. Vanzelfsprekend wordt de leidende rol van de communistische partij onmisbaar genoemd.

Economische hervormingsagenda

Maar wat zijn precies de hervormingen die we de komende jaren mogen verwachten? Bovenaan staat meer ruimte voor de markt; de staat moet servicegerichter worden en zich beperken tot het scheppen van de juiste randvoorwaarden. "Een open-marktsysteem met ordelijke concurrentie wordt gebouwd, waarin de markt een doorslaggevende rol speelt in de allocatie van de beschikbare middelen." Ook moet de markt meer ruimte krijgen in zijn prijsbeleid.

De drempels om te investeren worden verlaagd, er komen meer (regelarme) vrijhandelszones aan China's grenzen en in het binnenland en het wordt aantrekkelijker gemaakt om in het westen economische activiteiten te ontwikkelen. De communistische partij gaat een taskforce opzetten, die hervormingen moet concretiseren en toeziet op de uitvoering.

Sociale hervormingen

Een apart hoofdstuk is gewijd aan het platteland. Modernisering van landbouw staat hoog op de agenda. Maar opvallend is dat volgens het communiqué plattelandsbewoners meer moeten profiteren van de groeiende welvaart en modernisering. In één adem wordt daarbij genoemd dat plattelandsbewoners 'nieuwe eigendomsrechten' krijgen.

Ook worden hervormingen in het juridische systeem aangekondigd, die moet bijdragen aan een 'eerlijk, efficiënt en gezaghebbend socialistisch juridisch systeem'. Tegelijkertijd wordt ook een nieuw comité ingesteld dat zich met de binnenlandse veiligheid moet bezighouden.

Wat moeten we hier nou van vinden?

In China tikken journalisten van Xinhua zich vanaf half zes dinsdagavond suf om het communiqué te vertalen in Jip- en Janneke-Chinees. Ook de komende dagen zal nieuwe informatie volgen, naarmate de communistische spindoctors hun accenten gaan leggen.

Op basis van wat we nu weten vallen een aantal zaken op. Zoals verwacht gaat China verder op het ingeslagen pad. De rol van de vrije markt wordt groter. In 1992 sprak het derde plenum nog over een 'basisrol' voor de vrije markt; in het vandaag gepubliceerde stuk is die rol zelfs 'beslissend' geworden. Minder overheid, meer markt dus.

Teen in het water

Opvallend is dat een taskforce wordt aangekondigd die de hervormingen verder moet uitwerken. Het is niet duidelijk wie er in dat team plaatsnemen. Dat wijst er op dat het plenum geen concensus kon bereiken over belangrijke concrete beleidswijzigingen. Daar wordt, kortom, over doorgepraat.

In deze lijn past ook de woordkeus van het communiqué: de ontwikkeling in de non-publieke sector moet worden 'aangemoedigd'. En hervormingen moeten 'pragmatisch' worden aangepakt: 'de rivier oversteken door de stenen te voelen' staat er zelfs. Dat klinkt niet heel slagvaardig.

Eén echte doorbraak

Al met al lijken de hooggespannen verwachtingen die vooraf bestonden niet te worden waargemaakt. China gaat door met wat het al deed, voert hooguit het tempo hier en daar wat op. De enige echte majeure hervorming lijken de nieuwe eigendomsrechten voor plattelandsbewoners. Als daarmee bedoeld wordt dat ze het bezit van hun land krijgen, daar een hypotheek op kunnen vestigen en de grond kunnen verhandelen, is dat een echte doorbraak. 

Tenslotte lijken drie belangrijke kwesties te ontbreken: de bevoorrechte positie van staatsbedrijven, het systeem van woonvergunningen (hukou) en de eenkindpolitiek. De verwachting was dat daarover wijzigingen zouden worden aangekondigd.