Vijf vragen over de Chinese luchtverdedigingszone

Waarom zou ik iets moeten lezen over een Chinese luchtverdedigingszone?

Twee redenen. Ten eerste omdat het conflict om de Diaoyu/Senkaku-eilanden verder escaleert. China en Japan spelen een gevaarlijk spel waarbij beide landen al een jaar lang olie op het vuur gooien. Los van de vraag of dat tot oorlogshandelingen leidt; het is sowieso voor niemand goed nieuws dat de tweede en derde economie van de wereld elkaar het leven zuur maken.

Ten tweede raakt de luchtverdedigingszone de veiligheid van de burgerluchtvaart. Hoewel China zegt dat het commerciële routes ongemoeid zal laten, kon het op zijn vingers natellen dat landen met belangen in de regio om politieke redenen zich niet aan de Chinese spelregels willen houden. Daarmee wordt het conflict deels over de rug van de burgerluchtvaart uitgevochten. Blogaap is oud genoeg om zich 1 september 1983 te herinneren. Op het hoogtepunt van de koude oorlog schoten Russische straaljagers een van zijn route afgeweken Boeing 747 van Korean Air neer, waarbij alle 269 inzittenden om het leven kwamen.

Okay, vertel dan maar wat een luchtverdedigingszone precies is...

Daar is geen definitie van. Het internationaal recht kent de term namelijk niet. Het luchtruim van een land is officieel beperkt tot 12 zeemijl uit de kustlijn (22,2 km), voorzover dat niet overlapt met het luchtruim van andere landen.

Het internationaal zeerecht kent wel de exclusieve economische zone, maar die betreft alleen economische activiteiten op of onder het water (200 zeemijl uit de kust, 371,2 km). Het gaat echter nog steeds om open zee, waar scheepvaartverkeer vrij kan plaatsvinden. Dat geldt ook voor vliegverkeer erboven.

Natuurlijk is er de civiele luchtverkeersleiding die ook het vrije luchtruim in de gaten houdt en waar nodig regelt. Maar het internationaal recht voorziet in vrije doorgang voor alle soorten vliegverkeer in het open luchtruim.

Dus de Chinezen hebben gewoon maar een luchtverdedigingszone verzonnen?

Dat nou ook weer niet. Ongeveer 20 landen in de wereld hebben zo'n Air Defense Identification Zone (Adiz) ingesteld. Meestal met het argument dat het officiële luchtruim aan de zeezijde zo klein is, dat een land niet snel genoeg kan reageren op ongewenste indringers die het luchtruim (dreigen te) schenden. Die landen hebben een kaart gepakt, een liniaal en een viltstift en hebben hun eigen Adiz uitgeroepen.

Dat is precies wat de Chinezen nu ook hebben gedaan. Ze trekken een lijn ongeveer 130 kilometer uit de Chinese kust. China verdedigt de maatregel door te wijzen naar andere landen. Als de VS, Japan en Zuid-Korea een Adiz hebben afgekondigd, waarom mogen wij dat dan niet?

Daar hebben ze wel een punt. Waarom zijn de VS, Japan, Zuid-Korea en Australië dan zo boos?

Er zitten twee addertjes onder het gras. Ten eerste moeten niet alleen vliegtuigen die naar het Chinese vasteland vliegen hun vluchtplan melden en zich aan instructies van de Chinese luchtverkeersleiders houden. Ook vliegtuigen die het gebied alleen doorkruisen moeten zich aan die nieuwe spelregels houden. Anders krijgen ze maken met 'militaire noodmaatregelen'. Dus een straaljager achter je aan.

Ten tweede liggen er in de Chinese Adiz eilandjes waarvan de souvereiniteit wordt betwist. In het noorden het eilandje Ieodo waarvan China en Zuid-Korea allebei vinden dat deze rotspunt tot hun grondgebied behoort. En in het zuiden de Diaoyu/Senkaku-eilanden die door China, Japan en Taiwan worden betwist. Het is voor Zuid-Korea, Japan en Taiwan onaanvaardbaar dat zij toestemming aan China zouden moeten vragen om bij die eilanden te vliegen. Iets wat de Chinezen van tevoren natuurlijk wel begrepen.

De hamvraag dan: komen er brokken van?

Het spel is al op de wagen. De Japanse regering heeft luchtvaartmaatschappijen opgedragen zich niets van de Chinese Adiz aan te trekken. Ook maatschappijen uit de VS stellen zich op dat standpunt.

De Amerikaanse luchtmacht liet dinsdag al demonstratief twee B-52 bommenwerpers door het gebied vliegen. Het leidde tot woedende reacties op het Chinese internet. Sommige waren ronduit hysterisch en vonden dat deze Amerikaanse provocatie met geweld moest worden beantwoord.

Zo lichtontvlambaar zullen ze in Beijing niet zijn. Maar de vraag is natuurlijk wel wat er de komende tijd gaat gebeuren. Hoe reageert de Chinese luchtmacht op verkeersvliegtuigen die zich niet aan de Adiz-spelregels houden? Of op Japanse kustwachtvliegtuigen bij de Diaoyu/Senkaku? Of op Amerikaanse vliegtuigen die vanaf Guam of de vliegdekschepen van de Zevende Vloot in het gebied opereren?

Niemand is uit op oorlog. Maar een ongeluk zit in een klein hoekje. En de kans op een ongeluk is nu wel wat groter geworden.