Zes vragen over het bezoek van de Dalai Lama

De Dalai Lama, dat is toch die goedlachse geestelijke uit Tibet?

Monniken met de autoriteit om les te geven worden binnen het Tibetaans boeddhisme lama's genoemd. De hoogste in aanzien is de Dalai Lama en hij wordt tegenwoordig als geestelijk leider van alle Tibetaanse boeddhisten beschouwd.

Boeddhisten geloven in reïncarnatie en Tibetanen menen dat de ziel van de Dalai Lama steeds opnieuw aan een ander lichaam wordt doorgegeven. De huidige Dalai Lama is de veertiende in de rij. Hij werd in 1937 herkend als reïncarnatie van zijn voorganger. Zijn bevestiging als Dalai Lama had in 1940 plaats. De als Tenzin Gyatso geboren Dalai Lama was toen pas vijf jaar oud.

 

Was hij niet verbannen nadat China Tibet bezette...?

Het is iets gecompliceerder dan dat. Nadat de communisten in 1949 de Volksrepubliek uitriepen, waren ze eerst druk bezig orde op zaken te stellen. Het is echter van meet af aan de bedoeling geweest gebieden die in het verleden bij het keizerrijk hadden gehoord weer bij China te voegen.

In oktober 1950 viel het rode leger Tibet binnen om het land te 'bevrijden' en te 're-integreren' met China. Het Tibetaanse leger was geen partij en gaf zich snel over. De Chinezen stopten hun opmars in afwachting van onderhandelingen.

In mei 1951 wordt een 17-puntenakkoord gesloten, waarin staat dat Tibet vrijwillig terugkeert in China. Wel wordt afgesproken de politieke en bestuurlijke structuur bij het oude te laten. De Dalai Lama, de regering en het parlement van Tibet ratificeren het verdrag.

Een deel van de Tibetanen komt in 1955 in verzet. China probeert deze opstandelingen te onderdrukken, maar in maart 1959 is er toch sprake van een brede opstand. De Dalai Lama en in zijn voetspoor een groot deel van de elite vlucht naar India. De regering in ballingschap herroept het 17-puntenakkoord. Beijing voelt zich nu ook niet meer aan de overeenkomst gebonden en voert een aantal hervormingen door die Tibet meer met China gelijkschakelt.

 

Wat is er sindsdien gebeurd?

De Tibetaanse regering in ballingschap in Dharamsala, India, onderhandelt in de jaren '80 met de Chinese overheid. Beide partijen doen voorstellen, maar ze komen er niet uit. China ziet de Tibetaanse voorstellen als verkapte pogingen onafhankelijkheid te bewerkstelligen. Volgens Tibetaanse zijde is er te weinig ruimte voor politieke, culturele en godsdienstvrijheden.

Vanaf 1987 legt de Dalai Lama zich toe op het mobiliseren van politieke steun in het westen. Hij blijkt een enthousiasmerende goodwill ambassadeur. Het levert hem tot grote frustratie van China in 1989 de Nobelprijs voor de Vrede op vanwege zijn voortdurende inspanningen voor een vreedzame oplossing van het conflict.

 

Wat merken gewone Tibetanen daarvan?

Tibetanen hebben als erkende minderheid een aantal rechten op het gebied van behoud van hun taal, cultuur en geloof. Maar er is veel wederzijds wantrouwen tussen Tibetanen en de Chinese overheid. Kloosters staan onder strenge controle. Afbeeldingen van de Dalai Lama zijn verboden. Er is veel politie op straat. Er zijn reisbeperkingen. Het internetverkeer wordt nog beter in de gaten gehouden dan in de rest van China.

De overheid stimuleert de migratie van Han-Chinezen naar Tibet. In het gebied van de autonome regio wonen tegenwoordig bijna evenveel Han-Chinezen als Tibetanen. Sommige werkgevers nemen liever personeel aan dat Mandarijn spreekt. Dat leidt er soms toe dat Tibetanen zich achtergesteld voelen. Sommige Han-Chinezen behandelen Tibetanen ook als tweederangsburgers.

In 1989 zijn er demonstraties waarin de onafhankelijkheid van Tibet wordt geëist. En in 2008 grijpen demonstranten de aandacht van de wereldpers voor de Olympische Spelen in Beijing aan om te protesteren. De Chinese overheid staat niet toe dat zijn feestje wordt verstoord en drukt ook dit protest de kop in. Regelmatig zijn er zelfverbrandingen van monniken, die met deze wanhoopsdaad aandacht voor de godsdienstvrijheid in Tibet vragen.

China stelt zich op het standpunt dat het Tibet sinds de bevrijding heeft ontwikkeld tot een modern land, waarin de Tibetanen vrijer zijn dan onder de theocratie van voor 1950. De Chinese overheid investeert miljarden in infrastructuur, datacommunicatie, huisvesting, onderwijs, zorg, werkgelegenheid en niet te vergeten enorme bebossingsprojecten.

 

Wordt de Dalai Lama door de Nederlandse regering ontvangen?

Naarmate China's rol in de wereldeconomie groter is geworden, zijn landen voorzichtiger geworden om Beijing voor het hoofd te stoten. China schroomt niet om economische strafmaatregelen te treffen tegen landen die de Dalai Lama een politiek podium bieden.

Nederland heeft zwaar ingezet op de handel met China. Het moet dan ook voorzichtig opereren. Het ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigde Blogaap desgevraagd dat minister Timmermans de Dalai Lama zal ontmoeten. Maar ga er maar vanuit dat het geen officiële ontvangst zal zijn en al helemaal niet op het ministerie. Toen de Dalai Lama vijf jaar geleden Nederland bezocht, weigerde toenmalig premier Jan-Peter Balkenende hem te ontmoeten. Voor minister Maxim Verhagen moest een speciale bijeenkomst worden georganiseerd met leiders van alle geestelijke gezindtes.

 

Wat gebeurt er als de Dalai Lama sterft?

Dat is nu al een hoofdpijndossier voor zowel China's leiders als de Tibetaanse regering in ballingschap. De huidige Dalai Lama is 78 jaar en heeft volgens ingewijden een broze gezondheid. Volgens de Tibetaans-boeddhistische traditie moet na zijn dood naar zijn reïncarnatie worden gezocht.

Dit zal in de huidige omstandigheden in Tibet heel moeilijk zijn. De Chinese overheid zal er zich van willen vergewissen dat er geen nieuwe strijder voor Tibetaanse rechten wordt aangewezen. Het ministerie van religieuze zaken heeft al in 2007 de voorwaarden geformuleerd waaraan de opvolgingsprocedure volgens China moet voldoen.

Maar niemand weet hoe het straks in de praktijk zal gaan. Mogelijk komen er twee Dalai Lama's; één die met China's zegen in Tibet wordt aangewezen en één die in het geheim wordt gezocht.

Het zal hoe dan ook tot onrust in Tibet leiden en de discussie over de relatie met China en mogelijke onafhankelijkheid opnieuw voeden.

donderdag 8 mei 2014