Vijf vragen over het protest in Hong Kong

Waarom zijn de burgers van Hong Kong eigenlijk de straat opgegaan?

De directe aanleiding vormen een aantal democratische hervormingen. Toen Hong Kong in 1997 door het Verenigd Koninkrijk werd overgedragen aan China, is onder meer afgesproken dat op termijn algemeen kiesrecht zou worden ingevoerd. In 2017 moet een nieuwe chief executive, zeg maar de hoogste bestuurder van Hong Kong, worden benoemd.

China heeft ermee ingestemd dat de burgers hun nieuwe topbestuurder mogen kiezen. Het pijnpunt is op wie er straks gekozen kan worden. China houdt vast aan een kiescollege dat kandidaten selecteert. Zo'n kiescollege biedt de mogelijkheid om ervoor te zorgen dat alleen kandidaten verkiesbaar zijn waarmee Beijing goed door een deur kan.

De pro-democratiebeweging noemt dat schijnverkiezingen. Zij zijn bang dat de burgers straks alleen kunnen kiezen uit kandidaten die allemaal dezelfde politieke agenda hebben. Zij willen dat ook vertegenwoordigers van politieke partijen en groepen burgers zich kandidaat kunnen stellen.

 

Gaat het alleen maar om die democratische hervormingen?

Nee, de omstreden hervormingen staan voor iets groters: de invloed van China op het alledaagse leven in Hong Kong. China heeft beloofd dat Hong Kong een bepaalde mate van autonomie zou behouden en zijn democratische rechten op het gebied van vrijheid van meningsuiting, vereniging en vergadering zou behouden. Dit model wordt ook wel één land, twee systemen genoemd.

Veel inwoners in Hong Kong zijn bang dat hun aparte status langzaam wordt uitgehold. Ze wijzen dan bijvoorbeeld op een voorstel om patriottistisch onderwijs te gaan geven. Of over de invloed die grote adverteerders uitoefenen op media die ruimte geven aan kritische journalisten en columnisten.

Deze groep mensen wil dat er tegenkracht is tegen de invloed van Beijing. Zij zien in een chief executive die een onafhankelijke positie inneemt en primair opkomt voor de burgers van Hong Kong de beste garantie om de invloed vanuit het Chinese vasteland tegen te gaan.

 

Hoe breed is de steun voor de pro-democratische agenda?

Goede vraag. De steun voor de pro-democratiebeweging is zeker breed, maar het is een simplificatie te beweren dat heel Hong Kong het met ze eens is. Er is een aanzienlijke groep die denkt dat Hong Kong het beste af is als stadstaat van China waarvoor een aantal privileges gelden.

Ook de achterban van de pro-democratiebeweging is niet homogeen. De mensen die nu de straat zijn opgegaan steunen de agenda van Occupy Central, dat door middel van bezettingsacties concessies wil afdwingen. Voor veel mensen gaat dat te ver; zij keuren burgerlijke ongehoorzaamheid af, zeker als dat het imago en de economie van Hong Kong schaadt.

Een deel van deze groep is alsnog in actie gekomen na het politieoptreden tegen studenten op zaterdag en tegen andere demonstraties op zondag. Zij vinden dat de autoriteiten een grens hebben overschreden door geweldloos protest zo hard aan te pakken en vrezen dat iedere kritiek voortaan monddood wordt gemaakt.

De autoriteiten in Hong Kong hebben dat inmiddels ook begrepen en hebben de oproereenheden van de politie maandag teruggetrokken om te voorkomen dat de demonstraties nog verder aan zouden zwellen.

De protestleiders daarentegen hebben een tandje bijgezet. Zij hebben nieuwe eisen gesteld, zoals het aftreden van de huidige chief executive CY Leung. Ze dreigen hun acties op te voeren als ze hun zin niet krijgen. Ironisch genoeg zullen ze daardoor juist gematigde burgers van de demonstraties vervreemden. Binnen Occupy Central leidt dit nu ook tot verdeeldheid.

 

Waarom beweegt China niet een beetje mee?

De Chinese leiders vinden dat ze al genoeg hebben bewogen door toe te staan dat de bewoners van Hong Kong de legislative council (het parlement) en een nieuwe chief executive mogen gaan kiezen.

Zij voelen zich voor het blok gezet door de pro-democratiebeweging die concessies eist waarvan Beijing tevoren heeft aangegeven dat ze op dit moment onbespreekbaar zijn. En al helemaal door Occupy Central die burgerlijke ongehoorzaamheid propageert om zijn zin door te drijven.

China zit nu in een moeilijk parket. Enerzijds willen ze niet te hard optreden omdat ze de gematigde burgers van Hong Kong niet van zich willen vervreemden. Anderzijds kunnen ze niet zomaar toegeven, uit angst dat dit ook massale demonstraties in Xinjiang en Tibet uitlokt.

Ook speelt op de achtergrond de Chinese wens om Taiwan met het vasteland te herenigen. De Taiwanezen zijn wantrouwig wat zo'n hereniging voor hun democratie betekent. Zij kijken met argusogen naar wat er nu in Hong Kong gebeurt.

 

Moeten we vrezen voor een bloedig ingrijpen door het leger?

Dat is onwaarschijnlijk. Er is wel een Chinees garnizoen in Hong Kong, maar dat wordt vooralsnog zorgvuldig binnen de poort gehouden. Chinese soldaten die in Hong Kong worden gelegerd, klagen er over dat ze de kazerne nooit mogen verlaten, zelfs niet in hun vrije tijd.

Wat we zullen zien is dat de demonstraties voortduren, met een piek op woensdag. National Day is een verplichte vrije dag en iedereen die wil demonstreren kan dan de straat opgaan. Dan zullen we zien hoe groot het draagvlak van de pro-democratiebeweging eigenlijk is.

De autoriteiten speculeren erop dat de demonstraties daarna snel uitdoven. Bovendien bestaat de kans dat een steeds grotere groep het wel welletjes vindt en de steun voor de demonstranten afkalft.

Er is nog een zwart scenario: als de demonstraties uit de hand lopen, al dan niet geprovoceerd door pro-Beijinggroepen, geeft dat de autoriteiten een alibi om alsnog de oproerpolitie in te zetten en de straten schoon te vegen.

 

Okay, zes vragen dan. Wat vinden de burgers in China hier eigenlijk van?

Daar is moeilijk een eenduidig antwoord op te geven. Vanzelfsprekend zijn burgerrechtenactivisten in China van mening dat de demonstranten in Hong Kong groot gelijk hebben. Maar veel gewone Chinezen vinden dat de bewoners van Hong Kong al veel privileges genieten en daarom niet teveel noten op hun zang moeten hebben. Wat niet helpt is dat veel Chinezen het gevoel hebben dat hun kameraden in Hong Kong op het vasteland neerkijken.

De Chinese autoriteiten doen er in ieder geval alles aan om de publieke opinie in eigen land te sturen. De staatsmedia schrijven wel dat het momenteel onrustig is in Hong Kong en benadrukken het illegale karakter van de demonstraties. Censors maken overuren om het internet te controleren en blokkeren zoektermen die met het protest in Hong Kong te maken hebben. Ook zijn sites waarop foto's worden gedeeld, zoals Instagram, momenteel in China geblokkeerd.

dinsdag 30 september 2014