Het grote verhaal in China: Hong Kong (I)

Hoe zat het ook alweer?

In 2017 krijgt Hong Kong een nieuwe chief executive, zeg maar de burgemeester. Voor het eerst zullen de burgers die mogen kiezen. De Chinese overheid wil voorkomen dat er een stadsbestuurder wordt gekozen met wie het niet door één deur kan. Daarom wil China dat kandidaten door een kiescomité worden geselecteerd.

De pro-democratiebeweging noemt dat schijnverkiezingen. Zij zijn bang dat er straks niets te kiezen valt, omdat er drie kandidaten worden goedgekeurd die dezelfde politieke agenda hebben.

In september gaan eerst de studenten de straat op om voor een vrije kandidaatstelling te demonstreren. Als de oproerpolitie hard optreedt tegen de geweldloze studenten, stromen tienduizenden burgers toe. Het is het begin van een turbulente periode met demonstraties en wegblokkades die uiteindelijk meer dan twee maanden duurt.

Pas in december dooft het protest uit. Demonstranten zijn uitgeput en raken verdeeld over de strategie, het draagvlak onder de rest van de bevolking voor de wegblokkades neemt zienderogen af en uiteindelijk is het de rechter die bepaalt dat de barricades moeten worden opgeruimd. Op 19 december wordt het laatste bolwerk van de demonstranten probleemloos ontruimd.

 

Ging het de demonstranten alleen om die algemene kandidaatstelling?

Nee, eigenlijk ging het om de autonomie van Hong Kong. Veel burgers maken zich zorgen over de invloed van de Volksrepubliek. Hong Kong maakt sinds 1997 dan wel weer deel uit van China, maar er zijn afspraken gemaakt over de autonomie en de burgerrechten voor zijn inwoners: één land, twee systemen.

Sommige inwoners van Hong Kong menen dat die positie stilletjes wordt uitgehold. Ze wijzen dan bijvoorbeeld op de persvrijheid. Wat is die waard als kritische journalisten of columnisten aan banden worden gelegd door uitgevers die bang zijn grote adverteerders te verliezen?

Ook komen er steeds meer Chinezen van het vasteland in Hong Kong wonen en als toerist. Dat versterkt bij hen het beeld dat Hong Kong langzaam een gewone Chinese stad wordt.

Zij zien in de chief executive bij uitstek iemand die hen tegen die Chinese invloed moet beschermen. Ze willen een burgervader die als het nodig is zijn tanden aan Beijing laat zien. Daarom voelen ze niets voor een selectiecommissie en willen ze dat politieke partijen en groepen burgers zelf kandidaten naar voren kunnen schuiven.

 

Is China tevreden over deze afloop?

In zijn algemeenheid kunnen de Chinese leiders tevreden zijn. Ze hebben ervoor gewaakt zich openlijk met de demonstraties te bemoeien en hebben de handhaving van de openbare orde aan het lokale bestuur overgelaten.

Die heeft vooral de tijd zijn werk laten doen. Er is geen bloed gevloeid en doemdenkers die vreesden voor een scenario waarbij het Chinese leger zou worden ingezet hebben -gelukkig- ongelijk gehad. Het Chinese garnizoen is in de kazerne gebleven.

Zonder concessies te doen is het protest voorlopig uitgedoofd. De huidige chief executive CY Leung heeft niet altijd even handig geopereerd en dat zullen de Chinese leiders hem ook wel laten weten. Leung was met de kerst op bezoek bij de Chinese premier Li Keqiang voor overleg.

Toch is het onwaarschijnlijk dat hij voortijdig moet aftreden, om de simpele reden dat er dan niet in 2017, maar al eerder zijn opvolger moet worden gekozen. China zal de voorkeur geven aan twee jaar rust, in plaats van de discussie over de kiesprocedure een nieuwe impuls te geven.

 

En hoe gaat het nu verder?

De onderliggende onvrede onder een deel van de bevolking is zoals gezegd niet weg. Dus we zullen ook in 2015 weer opnieuw demonstraties zien.

China zal niet gerust zijn op hoe het verder gaat. Zij zijn bang dat Hong Kong een brandhaard van verzet blijft tegen de Chinese overheid. Een brandhaard die mogelijk kan overslaan naar Macau of het Chinese vasteland.

De Chinese overheid reageert doorgaans pragmatisch op onrust in eigen land. Er zijn dagelijks protestdemonstraties in China en meestal is de aanpak hetzelfde: luisteren naar de klachten, enkele kleine concessies doen om de meerderheid tevreden te stellen en dan over tot de orde van de dag.

Misschien dat we dat ook in Hong Kong zullen zien: nieuwe consultatierondes, enkele progressieve Hongkongers die in het kiescomité plaats mogen nemen en de belofte dat een vrije kandidaatstelling in 2022 later alsnog op de agenda komt.

Paradoxaal genoeg zullen de massale demonstraties de Chinese leiders in één opzicht zelfs geruststellen: in de afgelopen weken is duidelijk geworden dat een substantieel deel van de bevolking van Hong Kong helemaal geen behoefte heeft aan een vrije kandidaatstelling, laat staan een anti-Beijing kandidaat en dat een ruime meerderheid burgerlijke ongehoorzaamheid als protestmiddel afwijst.

 

Dit is het eerste deel van vier achtergrondartikelen over verhalen die in 2014 het nieuws over China bepaalden. Dinsdag volgt deel twee: de anti-corruptiecampagne van Xi Jinping.

maandag 29 december 2014