Q&A: Frank Dikötter over Chinese geschiedschrijving

De Nederlandse historicus Frank Dikötter (1961) doceert moderne Chinese geschiedenis aan de Universiteit van Hong Kong. Hij publiceerde eerder De Tragiek van de Bevrijding en Mao’s Massamoord (over de Grote Spong Voorwaarts) en completeerde zijn trilogie over het Mao-tijdperk dit jaar met De Culturele Revolutie. Dikötter wordt als de belangrijkste publicist over China’s contemporaine geschiedenis gezien.

Van alle mogelijke aandachtsgebieden binnen de moderne geschiedenis, waarom heeft u ooit voor China gekozen?

“Toen ik studeerde aan de universiteit van Genève van 1981 tot 1985 was China nog een gesloten land. En het leek me toen dat het grootste deel van de moderne geschiedschrijving over Europa ging en andere delen van de wereld werden gedegradeerd tot voetnoten."

"Maar het is niet allemaal theorie. Ik was ook heel pragmatisch. Hoewel ik afstudeerde in geschiedenis en Russisch, kon ik vanwege mijn Nederlandse paspoort in die tijd geen studiebeurs krijgen om een jaar in Rusland te studeren. De Volksrepubliek China had die beperkingen niet. Dus daar ging ik.”

Hoe moeilijk is het in China om onderzoek te doen naar onderwerpen die als gevoelig worden beschouwd?

“Ik heb geen problemen ondervonden om toegang te krijgen tot archieven. Maar de gouden jaren zijn voorbij. De archieven over het Mao-tijdperk gingen een paar jaar voor de Olympische spelen in 2008 open. Daarna werd het allengs minder. Met het aantreden van Xi Jinping in 2012 zijn de regels aangescherpt en dat maakt het tegenwoordig heel moeilijk onderzoek te doen. Het verzamelen van informatie voor mijn trilogie zou vandaag de dag niet meer mogelijk zijn.”

Het politieke klimaat in Hong Kong is aan het veranderen. Denkt u dat u ook op de lange termijn daar uw werk kunt blijven doen?

“Pas.”

Verwacht u meer openheid in China over de eigen recente geschiedenis?

“De geschiedenis vormt een van de pijlers van de partij. Omdat zij niet is gekozen, zoekt de partij legitimiteit door historische krachten aan te roepen, zoals de claim dat de partij het land heeft ‘bevrijd’ van repressieve ‘feodale’ en ‘imperialistische’ krachten. Het is onwaarschijnlijk dat er ooit meer openheid wordt toegestaan, omdat de partij daarmee zijn eigen legitimiteit ondermijnt. Xi Jinping heeft zich onlangs uitgesproken tegen ‘historisch nihilisme’. Dat betekent dat historici niet het verleden van de partij mogen verkennen. Dit heeft een verder verkillend effect gehad op Chinese historici. De relatief grote openheid van archieven in de periode 2002 tot 2012 die ik eerder de Gouden Eeuw noemde, is een uitzondering gebleken, niet de norm.”

Bent u van plan een boek aan de trilogie toe te voegen over dat andere gevoelige hoofdstuk van de geschiedenis van de Volksrepubliek: de Tiananmenopstand?

“Zeg nooit nooit.”

Meer weten over Dikõtters boek De Culturele Revolutie of het boek bestellen kan hier.