Vijf vragen over de Eerste Wereldhandelsoorlog

Wacht effe, vier maanden geleden schreef je dat een handelsoorlog onwaarschijnlijk was.

Dat klopt, in maart begonnen de Verenigde Staten te dreigen met handelsbarrières voor buitenlands staal en aluminium. Er werden zoveel uitzonderingen genoemd, dat in feite vooral China werd geraakt. De Chinese overheid kondigde toen aan dat het een aantal tegenmaatregelen zou nemen, die qua omvang minder groot zouden zijn. Een deëscalerende reactie dus, die beide landen de ruimte gaf om zonder al te veel gezichtsverlies het er verder bij te laten of in ieder geval in gesprek te gaan.

Sindsdien is er veel gebeurd. De eerste wederzijdse heffingen zijn op 6 juli daadwerkelijk ingevoerd. Het gaat om Chinese export naar de VS ter waarde van 34 miljard dollar. China heeft met gelijke munt terugbetaald door Amerikaanse import ter waarde van 34 miljard te belasten. Daarmee is de handelsoorlog daadwerkelijk gestart.

De VS vinden het belachelijk dat China het er niet bij laat zitten en dreigen in augustus nieuwe heffingen in te voeren. Daar worden verschillende bedragen genoemd. Importheffingen op een handelsstroom van nog eens 14 miljard dollar; 50 miljard dollar, 200 miljard dollar. En donderdag deed president Trump daar nog eens een schepje bovenop. Hij dreigde met heffingen op de totale Chinese export naar de VS met een waarde van 500 miljard dollar. Dat treft in feite de gehele export van Made in China naar de VS.

 

En dit gaat nog steeds om het handelstekort?

Daar begon het allemaal wel mee. China verkocht vorig jaar voor 505 miljard dollar aan spulletjes aan de VS. Andersom verkocht de VS 'maar' voor 129 miljard dollar aan producten aan China. Een handelstekort van 376 miljard dollar dus. China steelt Amerikaanse banen, zegt Trump.

Maar er wordt steeds meer bijgehaald. Amerika spreekt over oneerlijke handelspraktijken van China, zoals economische spionage, het niet naleven van regels over intellectueel eigendom (kopiëren), bescherming van de eigen industrie door subsidies en beperkingen voor buitenlandse bedrijven (ongelijk speelveld).

Het lijkt erop dat de Amerikaanse zijde afspraken wil maken over de Chinese handelspraktijken en de Chinese export daarin als breekijzer wil gebruiken.

 

Hebben de Amerikanen niet gewoon een punt?

Op dat handelstekort valt wel wat af te dingen. De Amerikaanse industrie heeft sterke merken die hun produktie hebben verplaatst naar landen met lage produktiekosten. Denk aan Apple of Nike die in China lekker goedkoop produceren en die spulletjes veel duurder over de hele wereld verkopen. En de VS verkopen dan misschien niet zoveel produkten aan China, voor diensten ligt dat anders. Die zie je in de handelsbalans niet terug.

Wat betreft die oneerlijke handelspraktijken ligt het anders. Dat is een probleem waar veel landen jarenlang over klagen. De regering in Beijing doet alsof zijn neus bloedt en ontkent die beschuldigingen consequent. Het doet wel iets om intellectuele eigendom beter te beschermen (daar krijgen Chinese bedrijven naarmate ze innovatiever worden en internationaler gaan werken ook belang bij). En ook de mogelijkheden voor buitenlandse bedrijven in China te werken worden wel verruimd (een minder snel groeiende economie kan buitenlandse investeringen goed gebruiken). Maar daar is nog veel werk te doen en het tempo van veranderingen ligt laag.

 

Komen de landen er samen nog wel uit?

Daar ben ik nu een stuk negatiever over dan vier maanden terug. Er is natuurlijk volop overleg tussen Amerikaanse en Chinese functionarissen op verschillende niveau's. Larry Kudlow, het hoofd van de economische adviesraad van het Witte Huis, zei woensdag dat er in feite overeenstemming is over een deal, maar dat die op het allerhoogste niveau in Beijing (lees: door Xi Jinping) wordt geblokkeerd.

Het gaat natuurlijk allang niet meer over dat handelstekort alleen. Was het maar waar. China is van harte bereid om de portefeuille te trekken en voor miljarden extra in de VS in te kopen als dat het probleem zou kunnen oplossen.

Maar aan Chinese zijde voelt men haarfijn aan dat dit conflict inmiddels gaat over de veranderende verhoudingen in de wereld. De economische opkomst van China (en zijn militaire en diplomatieke invloed) zorgt voor groeiend ongemak in de VS. China denkt dat de Amerikanen er op uit zijn om die opkomst te voorkomen of op zijn best te vertragen, omdat het geen uitdager om de wereldmacht naast zich duldt.

Op het moment dat de Amerikanen zeiden dat China moet stoppen met hun Made in China 2025-beleid wisten ze het zeker. Dit is het plan dat van China een moderne industrienatie moet maken die kan wedijveren met ontwikkelde landen. Het is misschien wel het belangrijkste beleidsstuk over de toekomst van de Volksrepubliek.

Wie zegt dat China daarmee moet stoppen, zegt in feite dat het land zich erbij moet neerleggen dat het nooit een welvarend, ontwikkeld land mag worden. Natuurlijk is dat voor Xi onbespreekbaar. Hij zou het in eigen land niet kunnen verkopen. En het is eigenlijk nogal aanmatigend als de leider van de grootste economie ter wereld dat van een ander land verlangt.

Deze handelsoorlog is inmiddels niets minder dan een krachtmeting tussen de heersende en de opkomende wereldmacht. Dat maakt het voor beide leiders moeilijk om nog compromissen te sluiten.

 

Maar wat kan China doen om Amerika met gelijke munt terug te betalen?

Trump denkt dat zolang de VS meer importeert uit China dan andersom hij een handelsoorlog kan winnen. Het ligt wel iets ingewikkelder dan dat. Ten eerste hoeft China natuurlijk niet met gelijke maatregelen te vergelden. Het kan net zo goed veel hogere tarieven hanteren of bepaalde Amerikaanse producten helemaal niet meer importeren.

Het kan ook met asymetrische middelen reageren. Denk bijvoorbeeld aan een stop op Chinees toerisme naar de VS, Chinese studenten ontmoedigen aan Amerikaanse universiteiten te studeren of een 'spontane' consumentenboycot van Amerikaanse ketens als Starbucks, McDonald's of 7-eleven.

Waar nog niemand het over heeft gehad zijn de zeldzame aardmetalen. China is zeker niet het land waar die het meest worden gevonden. Het speelt wel een enorme rol in de handel erin en wat betreft de bewerking ervan is het marktleider. Als China de export naar de VS gaat hinderen, heeft dat grote gevolgen voor allerlei hoogwaardige industrieën, zoals batterijenmakers.

En soms is er helemaal niet zoveel nodig om de ander een beetje pijn te doen. Yiwu in Oost-China is de fabriek van de wereld voor allerlei goedkope gebruiksartikelen. Zoals petjes, stickers en vlaggen van de Republikeinse partij. Laten er nou dit najaar verkiezingen in de VS zijn. 

vrijdag 20 juli 2018