Spoedige Chinese invasie Taiwan is onwaarschijnlijk

Druk is het altijd in de wateren en de lucht rond Taiwan. Het eiland ligt temidden van een aantal van de drukste transportroutes in de wereld. Maar momenteel is het er extra opletten, doordat de krijgsmachten van China en de Verenigde Staten hun aanwezigheid fors hebben opgevoerd. De spanningen tussen de twee machtigste landen ter wereld is de afgelopen tijd flink opgelopen en rond Taiwan staan de twee letterlijk oog in oog.

President Xi Jinping heeft in een rede het Volksbevrijdingsleger opgeroepen zich klaar te maken voor oorlog. Amfibische troepen worden versterkt. Ook werden de modernste raketsystemen waar China over beschikt naar de kust van Fujian verplaatst. Taiwan ligt hier op slechts 150 kilometer van het Chinese vasteland. Enkele Taiwanese eilandjes zelfs maar op 25 kilometer.

 

Wapengekletter

Het wapengekletter en oorlogsretoriek doen sommigen het ergste vrezen. Enkele analisten speculeren over de mogelijkheid van een gewapend conflict of een Chinese invasie. Het is allebei onwaarschijnlijk; geen van de betrokkenen is er momenteel op uit. Maar de kans op het eerste is wel wat groter dan het tweede.

De moeizame relatie tussen de de Volksrepubliek China (verder China) en de Republiek China (verder Taiwan) is terug te leiden tot de burgeroorlog die tussen 1927 en 1950 woedde (onderbroken door de Tweede Wereldoorlog). Uiteindelijk waren de communisten aan de winnende hand en moesten de Kwomintang zich terugtrekken op Taiwan. Later zijn er wel wat schermutselingen geweest, maar in feite is er sindsdien een status quo.

 

Taiwanees perspectief

Om te begrijpen waarom de spanningen nu oplopen is het goed om de actuele situatie vanuit Taiwanees, Amerikaans en Chinees perspectief te bekijken. Het Taiwanese perspectief is daarbij het simpelst: Taiwan heeft zich sinds 1950 ontwikkeld tot een welvarende democratie waar de burgers veel vrijheid genieten. In de praktijk functioneert het als onafhankelijk land - het mag alleen niet zo heten.

Steeds minder inwoners talen naar een hereniging met China. De huidige president Tsai Ing-wen (foto) probeert Taiwan een eigen koers te laten varen en economisch minder afhankelijk van China te worden. Ze waakt er echter voor om de onafhankelijkheid uit te roepen, dat zou de woede van Beijing ontketenen. De VS hebben Taiwan wel militaire hulp beloofd, maar over een Amerikaanse interventie in het geval van een invasie heeft de VS zich altijd bewust vaag gehouden ('Strategic Ambiguity'). Amerikaanse bescherming is onontbeerlijk - de verouderde Taiwanese krijgsmacht is geen partij voor het Chinese leger. Daarom probeert Tsai nadrukkelijk de banden met de VS aan te halen.

 

Amerikaans perspectief

De VS zijn daar op dit moment ontvankelijk voor. Het land is in een nieuwe koude oorlog met China verwikkeld en probeert de Chinezen op allerlei vlakken tegen te werken en de legitimiteit van de communistische partij aan te tasten. Taiwan is daarvoor een dankbaar onderwerp. Er zijn maar weinig dossiers waar je de Chinese partijleiders zo makkelijk mee op de kast krijgt als Taiwan.

Dus kondigt Washington nieuwe wapenleveranties aan Taiwan aan. Stuurt voor het eerst sinds decennia hoge regeringsfunctionarissen naar Taipei. Laat marineschepen door de Straat van Taiwan varen. En stuurt spionage- en verkenningsvliegtuigen naar het gebied. Maar aan twee dingen waagt Washington zich (nog) niet: Taiwan als zelfstandig land erkennen en een harde toezegging dat het Taiwan te hulp schiet bij een Chinese invasie.

 

Chinees perspectief

De Chinese partijtop heeft vele topprioriteiten, maar het zegt altijd dat de belangrijkste hereniging met Taiwan is (desnoods gewapenderhand, hoor je er dan bij te zeggen). Het is allergisch voor alles wat het ontoelaatbaar separatisme noemt. President Xi heeft druk op de ketel gezet door te verklaren dat hij hereniging niet wil overlaten aan volgende generaties. Maar de steun voor dat idee op Taiwan neemt eerder af dan toe.

In de ogen van Beijing heeft Taiwan met zijn eigenzinnige opstelling en flirtage met de VS de bestaande status quo doorbroken. Om gezichtsverlies te voorkomen -niet in het minst tegenover de eigen bevolking- moest daar op gereageerd worden. Door Taiwan verder diplomatiek te isoleren. Maar vooral door het te intimideren. Alle oefeningen en het nieuwste wapentuig worden dezer dagen door de staatsmedia getoond. En er is in China altijd wel een gepensioneerde generaal of geopolitieke analist te vinden die wil vertellen dat de verovering van Taiwan een eitje is.

 

Window of opportunity

Betekent dat dan ook dat China serieus overweegt om Taiwan binnen te vallen? Sommige analisten schijnen daar rekening mee te houden. En ze noemen de periode rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen als een window of opportunity, een mogelijk geschikt tijdstip. Als die chaotisch verlopen, is de redenatie, is de VS zo met zichzelf bezig dat het niet kan of wil reageren op een Chinese invasie.

Toch is dat om meerdere redenen een onwaarschijnlijk scenario. Ten eerste kan China het zich economisch niet veroorloven. Het land heeft al met een groeivertraging te maken en de Corona-pandemie heeft de economie een nieuwe knauw gegeven. De relatie met de VS is misschien al op een dieptepunt beland, maar juist met die andere twee belangrijke exportmarkten, de Europese Unie en Zuidoost-Azië, probeert China de kanalen open te houden. Een invasie van Taiwan zou het hele westen in het Amerikaanse kamp jagen en onvermijdelijke sancties zullen tot verdere economische schade leiden.

 

Instabiliteit

Bovendien is een invasie van Taiwan geen eitje, ongeacht wat haviken in Beijing daarover zeggen. Het heeft maar weinig geschikte plekken voor een amfibische landing van mensen en materieel. Het terrein is bergachtig en zelfs voor een klein leger goed te verdedigen. Een verovering van Taiwan zal daarom gepaard gaan met verliezen aan beide kanten en grote verwoesting op het eiland.

Maar de grootste aarzeling voor de Chinese leiders is natuurlijk dit: stel dat het niet lukt of slechts ten koste van een uitzonderlijk hoge prijs? De vernedering zou gigantisch zijn en de eenpartijstaat mogelijk zelfs aan het wankelen brengen. President Xi wordt als exceptioneel leider beschouwd die veel macht naar zich toe heeft weten te trekken. Dat heeft hem tot nu toe eerder voorzichtig dan daadkrachtig gemaakt. En zeker geen avonturier. Xi zou best de geschiedenis in willen gaan als de man die Taiwan weer bij China voegt, maar zeker niet als de man die dat voor altijd onmogelijk heeft gemaakt.

 

Minder risicovolle alternatieven

Tenslotte heeft China minder risicovolle alternatieven voorhanden dan direct landingsboten te sturen. Het kan Taiwan behalve diplomatiek ook economisch isoleren (al zal dat ook de Chinese economie raken). Het zou bij oplopende spanning zelfs kunnen overwegen een zee- en luchtblokkade in te stellen, om de Taiwanezen naar de onderhandelingstafel te dwingen.

China is al druk bezig Taiwan militair uit te putten. Iedere keer als er Chinese vliegtuigen langs of door het Taiwanese luchtruim vliegen, stuurt Taiwan straaljagers de lucht in. Dat is dit jaar al zo vaak gebeurd, dat bijna de hele stijging van het Taiwanese defensiebudget is opgesoupeerd. En als er dan per se geschoten moet worden, dan kan China zonder een soldaat naar het eiland te sturen de Taiwanese verdediging uitschakelen en/of de telecominfrastructuur. Het ligt, kortom, niet per se voor de hand dat een invasie aanstaande is. En trouwens: als dat window of opportunity al over twee weken is, dan hadden we toch wel wat serieuze voorbereidingen moeten zien.

 

Ongewild incident

Dit betekent echter niet dat we er helemaal gerust op kunnen zijn. In het algemeen geldt: Hoe krachtiger de taal die regeringen uitslaan, hoe moeilijker het is voor hun leiders om compromissen te sluiten. Alle ketelmuziek is dus geen gunstig voorteken. Leiders manoeuvreren zichzelf steeds verder in een hoek waar ze op een gegeven moment niet meer uitkomen.

Het grootste risico is een onbedoeld incident met meerdere doden. Dat kan tot escalatie leiden, zelfs als partijen zich hadden voorgenomen het niet op een conflict te laten aankomen. Al die marineschepen en militaire vliegtuigen die om elkaar cirkelen, is wat dat betreft vragen om problemen. Het zou voor iedereen beter zijn als alle betrokken partijen even een pas op de plaats maken. Soms is een status quo zo gek nog niet.

maandag 19 oktober 2020