Vijf vragen over Macron, China, Taiwan (en Nederland)

Wat heeft Macron nu weer gezegd?

Op de terugweg van zijn driedaagse staatsbezoek aan China, nam Macron in het regeringstoestel COTAM Unité verslaggevers van Politico Europe en de Franse zakenkrant Les Echos mee. Dat doet hij wel vaker na een belangrijk buitenlands bezoek. Het is een unieke kans voor journalisten om de Franse president te spreken. Er is echter één voorwaarde aan verbonden: zijn staf behoudt zich het recht voor presidentiële quotes voor publicatie in te zien, aan te passen en desgewenst te schrappen.

Er zijn nu twee verschillende, deels overlappende interviews verschenen. Politico zegt dat het alleen quotes heeft gepubliceerd die de president letterlijk zo heeft gezegd. Daarmee impliceert het onlineplatform dat overige quotes die Les Echos heeft gepubliceerd naderhand door het Elysée zijn aangepast. Bovendien, aldus Politico, heeft de president zich over Taiwan en Europese strategische autonomie nog veel vrijer uitgelaten. Maar die citaten zijn door Macrons staf geblokkeerd; die zien we dus in beide interviews niet terug.

 

Was het schokkend wat Macron heeft gezegd?

Welnee. Hij benadrukte het belang van strategische autonomie van de Europese Unie, die in zijn ogen een derde supermacht kan worden. Op die manier kan Europa een matigende invloed hebben op de twee supermachten, de VS en China, die elkaar steeds heftiger tegemoet treden.

Het grootste risico, aldus Macron, is dat Europa wordt meegezogen in een conflict "dat niet het onze is" en zo geen tijd krijgt zijn stategische autonomie op te bouwen. Tot zover classic Macron. Niets nieuws.

Vervolgens begon hij zich tegen de VS af te zetten. Hij benadrukte dat de EU zijn afhankelijkheid van Rusland (en China) niet moet inwisselen voor afhankelijkheid van de VS op het gebied van defensie-industrie en energie (een sterke Europese defensie-industrie is een van Macrons stokpaardjes).

Europese landen moeten door de huidige situatie in de wereld (oorlog in Oekraïne, toenemende spanningen met China) niet in paniek raken en zichzelf wijsmaken dat Amerika volgen de enige weg is. Hier haalde hij Taiwan aan: "De vraag die Europa moet beantwoorden is deze: is het in ons belang de kwestie Taiwan te accelereren? Nee. Het stomste wat we kunnen doen is dat we volgers worden op dit onderwerp en ons laten leiden door Amerika's agenda en China's overreactie daarop."

Als de spanningen snel nog verder oplopen, zei Macron, heeft Europa de tijd noch de middelen om een eigenstandige positie tussen de grootmachten in te verwerven en dreigen Europeanen vazallen van de VS te worden.

Bovendien benadrukte hij nog maar eens dat de EU-landen minder kwetsbaar moeten worden voor het gebruik van de dollar voor secundaire sancties; Amerikaanse regels die andere landen gedwongen worden te volgen omdat ze anders van zakendoen in de VS of het bancaire systeem worden uitgesloten. 

 

Waarom zijn de reacties op het interview zo heftig?

Het is goed om te realiseren dat verontwaardiging vooral uit de VS komt en Europese kritiek voornamelijk van anti-Chinese haviken en transatlantische houwdegens. Zij zeggen dat Macrons kritiek op de VS ontijdig is, China in de kaart speelt en een wig drijft tussen Europa en Amerika.

Het is onmiskenbaar waar dat veel van wat Macron benoemt op instemming van Beijing kan rekenen. Maar dat op zichzelf hoeft natuurlijk geen reden te zijn die mening dan maar voor je te houden. De Franse president stipt hele reële punten van zorg aan. Het kan geen kwaad daarover met elkaar de discussie aan te gaan.

Bovendien, luidt de kritiek, zou Macron zijn handen bij voorbaat van Taiwan aftrekken en zo de drempel voor de Chinezen om Taiwan militair te bedreigen verlagen.

 

Is dit een juiste interpretatie of heeft Macron het wellicht anders bedoeld?

Je mag aannemen dat Macron zich goed heeft voorbereid op de gesprekken met de Chinese president Xi Jinping. Hij gelooft dat Frankrijk een prominente rol kan spelen als oliemannetje van internationale betrekkingen. Die positie kan hij niet claimen als hij al zijn eitjes in hetzelfde mandje legt. Het heeft geen enkele zin voor Xi om Macron te ontvangen als deze louter het Amerikaanse standpunt komt overbrengen, alleen maar kritiek op China meebrengt en verder met lege handen komt. Maar tegelijkertijd wel de Chinezen wil overtuigen hun invloed aan te wenden Poetin tot vredesonderhandelingen te bewegen en de Russen vooral geen wapens te leveren.

Het is dus niet zo gek dat Macron met een genuanceerd verhaal naar China is gereisd. Je moet bovendien niet vergeten dat Frankrijk -anders dan andere Europese landen- een direct belang in de Indo-Pacific heeft. In de overzeese gebiedsdelen in deze regio wonen twee miljoen Franse staatsburgers. Om die reden is Frankrijk permanent militair aanwezig. Het land heeft dus een direct belang bij vrede en veiligheid in Azië.

 

Bovendien is maar zeer de vraag of hij daadwerkelijk bij voorbaat de handen van Taiwan aftrekt. Je kúnt de quotes zo interpreteren, zeker de opmerking over een conflict dat de onze niet is in combinatie met zijn zorgen over de kwestie Taiwan.

Maar je kunt het evengoed anders lezen: de hegemonische strijd tussen de VS en China is in Macrons ogen niet de Europese. Daar moet Europa voor zijn eigen belang blijven opkomen en dat is niet zonder meer partij kiezen. Dat is geen nieuwe opvatting en staand Europees beleid, al valt niet te ontkennen dat de oorlog in Oekraïne nog eens heeft aangetoond hoe afhankelijk de EU van Amerikaans leiderschap en veiligheidsgaranties is. In sommige, maar lang niet alle Europese hoofdsteden is men daarom weer in het transatlantische gelid gesprongen. Had Macron het misschien daar over?

 

En dat hij Taiwan laat vallen is evenzeer een interpretatie. In ieder geval niet iets wat hij letterlijk heeft gezegd. Macron kan evengoed doelen op de voortdurende oplopende spanning van de kwestie Taiwan door zowel de VS als China, zonder dat een van die twee van zins lijkt te deëscaleren. Onmiskenbaar is dit een gevaarlijke ontwikkeling voor de wereldvrede. Laat staan als die kwestie, dixit Macron, verder accelereert.

Je kunt die opmerkingen ontijdig noemen, maar ze spelen natuurlijk op dit moment én ze zijn tijdens zijn onderhoud met Xi aan de orde geweest. Macrons staatsbezoek viel in de tijd samen met de stop over van de Taiwanese president Tsai Ing-wen aan Californië en de ontvangst die haar ten deel viel van Speaker of the House Kevin McCarthy. Als gevolg daarvan kondigde China weer driedaagse oefeningen rond Taiwan aan. Een negatieve spiraal die steeds moeilijker valt te doorbreken.

 

Wat heeft dit allemaal met het bezoek aan Nederland te maken?

Uitstekende vraag. Met de Brexit en de bondskanselierwisseling in Duitsland is het politieke zwaartepunt van de EU meer naar Parijs verschoven. De Nederlandse regering begrijpt dit heel goed en dan helpt het dat Emmanuel en Mark chèrs amis zijn.

Maar het zal de Fransen zorgen baren dat het kabinet de laatste maanden een transatlantische ruk heeft gemaakt en zich achter Amerikaans anti-Chinees beleid heeft geschaard. Dit brengt Europese strategische autonomie niet dichterbij; precies waar Macron in het interview voor waarschuwde. Bovendien heeft het kabinet daar nogal eigenstandig in gehandeld en achteraf pas Europees ruggespraak gehouden in een klaarblijkelijke poging dekking te zoeken tegen mogelijke Chinese repercussies.

Wat zeker ter sprake komt is de kwestie ASML. Frankrijk heeft geen technologische koploper als ASML, maar ziet zichzelf wel als een van de belangrijke producent van halfgeleiders, verzekerde mij een Franse diplomaat. Een positie die Frankrijk met Europa wil uitbouwen om minder technologisch afhankelijk te worden van China én de VS.

Alle reden dus om uit te kijken naar de publieke rede die Macron dinsdag in Den Haag zal geven en de read outs die Nederland en Frankrijk na afloop zullen doen verschijnen over het bilateraaltje tussen Rutte en Macron.

 

Lees hier de weergave van het gesprek van Macron bij Politico Europe (in Engels) en hierbij Les Echos (in het Frans).

 

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal of met creditcard. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!

dinsdag 11 april 2023