Vijf vragen over Chinese vliegbewegingen bij Taiwan

Wat is er nu weer aan de hand?

Het is vakantie in China, maar niet voor luchtmachtpersoneel. Maandag scheerden 52 militaire vliegtuigen door de Taiwanese luchtverdedigingszone (ADIZ); 34 J-16 en twee SU-40 straaljagers, twee onderzeebootbestrijdingsvliegtuigen van het type Y-8, twee AWACS van het type KJ-500 en twaalf H-6 bommenwerpers. Nooit eerder vlogen er op één dag zoveel Chinese vliegtuigen door Taiwans ADIZ.

In de dagen ervoor was het ook al druk in de lucht. Op vrijdag vlogen er al 38 oorlogsvliegtuigen door de zone, op zaterdag 39 en op zondag nog eens 16. Iedere keer stuurt Taiwan daar straaljagers op af en brengt het luchtafweersystemen in paraatheid. Dus ook geen rust voor Taiwanese militairen die later deze week hun eigen nationale feestdag vieren.

Wat is een luchtverdedigingszone?

Goede vraag. Volgens het internationale recht heeft een land soevereiniteit over het luchtruim boven het eigen grondgebied en een zone van 12 zeemijl (22,2 kilometer) boven aangrenzende zee, zolang dit niet overlapt met het luchtruim van andere landen.

Gek genoeg zijn internationaal geen afspraken gemaakt hoe hoog de soevereiniteit van het luchtruim strekt. Landen hanteren in de praktijk afstanden van 30 kilometer (ruim waarbinnen vliegtuigen vliegen) tot wel 160 kilometer (daarbuiten draaien satellieten hun baantjes om de aarde).

Daarnaast hebben veel landen unilateraal een luchtverdedigingszone afgekondigd, die meestal veel ruimer is. Kijk maar naar het kaartje van het Taiwanese ministerie van defensie (boven). Zo'n zone wordt naar zijn Engelse naam Air Defence Identification Zone kortweg ADIZ genoemd. Daarbinnen moeten (militaire) vliegtuigen van andere landen zich formeel bij de luchtverkeersleiding melden, zich identificeren en het doel van de vlucht kenbaar maken. Niet iedereen houdt zich daaraan.

Maar, dit is toch al veel langer aan de gang?

Inderdaad. Dat er af en toe een Chinees vliegtuig komt buurten komt al geruime tijd voor. Sinds bijna twee jaar gebeurt dat met zekere regelmaat. Iedere keer zijn het er weer ietsje meer. Dat er vier dagen achter elkaar zoveel vliegtuigen naar de Taiwanese ADIZ worden gestuurd is echter wel uitzonderlijk.

Meestal vliegen de Chinese jagers en bommenwerpers een stukje van de ADIZ ten zuidwesten van Taiwan binnen om na een paar kilometer weer om te keren als Taiwanese onderscheppingsjagers opduiken (linksonder op de kaart). Helemaal toevallig is deze plek niet gekozen; het ligt tussen het eiland Taiwan en de Pratas, een eilandengroep in het noordoosten van de Zuid-Chinese Zee, die door Taiwan worden gecontroleerd.

Het luchtruim van Taiwan wordt dus niet geschonden, laat staan dat de Chinezen boven Taiwan vliegen (zoals sommige media abusievelijk meldden). Hoewel China dus formeel de Taiwanese soevereiniteit niet erkent, respecteert het die in de praktijk wel.

Waarom doet China dit?

Het is spierballenvertoon. Het past allemaal in de langdurige strategie om de inwoners van Taiwan eraan te herinneren dat in de militaire krachtsverhoudingen China de bovenliggende partij is. Taiwan wordt door China als een afvallige provincie beschouwd die vroeg of laat met het moederland zal worden verenigd. Een onafhankelijk Taiwan wordt door Beijing niet getolereerd. De oefeningen moeten demonstreren dat als het erop aankomt de Taiwanezen niet moeten denken dat ze een kans maken tegen de Chinese overmacht.

Er is de laatste maanden een argument bijgekomen: de voortdurende aanwezigheid van Chinese vliegtuigen -en schepen- put de Taiwanese defensie uit. Allereerst doordat het veel kleinere leger de handen er vol aan heeft. Ook hebben Taiwanese vliegtuigen vaker onderhoud nodig. En het kost ook gewoon geld. De Taiwanese minister van defensie Yen Teh-fa becijferde vorig jaar dat 2.972 onderscheppingsvluchten 886,5 miljoen dollar hadden gekost. Daarmee was de hele stijging van het Taiwanese defensiebudget alweer opgesoupeerd.

En als je dan toch een patroon achter de Chinese missies zoekt; die is er. Al lees je daar zelden iets over. Vaak volgen de Chinese vluchten op de aanwezigheid van westerse militairen in het gebied. Dat is nu ook het geval. Vorige week voer de HMS Richmond door de Straat van Taiwan en aan de andere kant van Taiwan oefende de Strike Carrier Group 21 (met het Nederlandse fregat Hr Ms Evertsen) samen met twee Amerikaanse vliegdekschepen USS Ronald Reagan en USS Carl Vinson. China beschouwt de westerse militaire aanwezigheid als een provocatie waarop moet worden gereageerd. Net zoals westerse landen de Chinese aanwezigheid als een provocatie beschouwen. Zo houden we elkaar lekker bezig.

Leidt dit machtsvertoon tot oorlog?

Hopelijk niet zeg. Een jaar geleden schreef ik al dat een Chinese invasie van Taiwan op korte termijn niet waarschijnlijk is. Die argumenten zijn nog steeds actueel: de prijs van oorlog, zelfs over de kwestie die Chinese leiders consequent als topprioriteit aanduiden, is veel te hoog. Bovendien beschikt China over geduld en alternatieven om zijn doel op termijn te bereiken.

Maar geheel zonder gevaar is het niet. De verhoudingen tussen China en de Verenigde Staten zijn slecht, het wantrouwen groot en communicatie tussen beide grootmachten is tot een minimum beperkt. Dit gecombineerd met aanwezigheid van vliegtuigen en schepen in het gebied vormt een gevaarlijke mix. Een onbedoeld incident kan dan zomaar escaleren.

Nu je hier toch bent: op mijn blog vind je de achtergronden bij het nieuws en ontwikkelingen in China. Lezen is gratis. Maar je kunt mij wel helpen mijn werk te blijven doen door vrijwillig een donatie te doen via PayPal. Voor de mensen die dat al deden: bedankt!